Libellus de Regularibus Obseruantiis - Juxta editionem LucÆ Holstenii

La regola “Libellus De Regularibus Obseruantiis” o "Largiente Domino"

CODEX REGULARUM MONASTICARUM ET CANONICARUM

COLLECTUS OLIM A S. BENEDICTO ANIANENSI ABBATE

Tomus secundus

Juxta editionem LucÆ Holstenii,

Augustæ Vindelicorum anno 1759

Additamentum V

Antiqua Regula monastica

Observatio critica

Link al testo italiano della Regola

Antiqua hæc est Regula, cum ante septingentos annos scripta fuerit; prout testatur clarissimus Edmundus Martene (1654-1739), qui illam ineunte hoc sæculo eruit ex MS. Colbertino optimæ notæ, sed sine nomine Auctoris (Veterum scriptorum et monumentorum historicorum, dogmaticorum, moralium amplissima collectio, vol. 9, pag. 161. Parigi 1733). Et forsan longe ante sæculum decimum composita erat, etiamsi S. Benedicto Anianensi ignota fuerit, utpote in suo Regularum Codice, per Lucam Holstenium edito pretermissa, ubi etiam desideratur Regula Joannis Biclarensis circa An. DLXXXIX. conscripta, circa quam omissionem conqueritur Mabillonius, cum et illa perfectionem vitæ Monasticæ contineat (Annales Ordinis Sancti Benedicti. Vol. 2, pag. 203. Lucae, Typis Leonardi Venturini, 1739). Existimat quidem laudatus Martene, auctorem hujus Regula non multo post sanctos Isidorum et Fructuosum vixisse, quia illorum Regulas citat, ex quibus tamen, nullum determinatum tempus pro hujus Regulæ exordio assignari potest. Hoc unum asserere possumus, hanc Regulam sapere antiquitatem, sed scriptam fuisse, quando Monachatus ubique florebat, atque nonnulli Monachi a primæva institutione deflectere cæperunt. Hinc per tota quindecim capitula exhortatur et admonet Auctor, ut Monachi præcepta sua observent, ad exemplar primorum vitæ Monasticæ Legislatorum, præsertim, Joannis Cassiani, S. Benedicti, Isidori et Fructuosi.

Antiqua Regula Monastica

auctore Anonymo

CAPITULA

I. QUALITER DIE DOMINICO AGENDUM SIT.

II. QUALITER A SANCTO PASCA USQUE AD KALENDAS OCTOBRIS DIVINA OPERA PER DIEM AGANTUR.

III. QUALITER A KALENDIS OCTOBRIS USQUE IN SANCTO PASCA DIVINA ET HUMANA OPERA NOCTURNIS ET DIURNIS ORIS AGANTUR.

IV. DE IEIUNIO.

V. DE COTIDIANA REFECTIONE.

VI. DE MENSURA CIBORUM.

VII. DE MENSURA POTUS.

VIII. DE TACITURNITATE.

IX. DE ORATIONE.

X. DE LECTIONIS STUDIO.

XI. DE OPERE MANUUM.

XII. DE VILITATE INDUMENTORUM.

XIII. DE HOSPITALITATE.

XIV. DE HUMANA LAUDE.

XV. DE PERSEVERANTIA BONI OPERIS.

CAPUT I. QUALITER, DIE DOMINICO AGENDUM SIT.

« Dominicum diem, sicut ait Isidorus, Apostoli ideo religiosa sollemnitate sanxerunt, quia in eodem Redemptor noster a mortuis resurrexit; quique ideo Dominicus appellatur, ut in eo a terrenis operibus vel a mundi illecebris abstinentes, tantum divinis cultibus serviamus, dantes scilicet diei hunc honorem et reverentiam propter spem resurrectionis nostræ, quam habemus in illa ». Legitur enim in Epistola Leonis Pape De sacramento diei Dominicæ ita: «In hac die mundus sumpsit exordium; in hoc die per resurrectionem Christi et mors interitum et vita accepit præmium. In hac Apostoli a Domino prædicandi omnibus gentibus Evangelii tubam sumun et imperandum universo mundo Sacramentum regenerationis accipiunt. In hac, sicut Beatus Iohannes Evangelista testatur, congregatis in unum discipulis, cum clausis ianuis ad eos Dominus introiret, insufflavit et dixit: « Accipite Spiritum Sanctum, quorum remiseritis peccata remittuntur eis et quorum detinueritis, detenta sunt ». In hac denique die promissus a Domino Apostolis Spiritus Sanctus advenit ». In hac etenim die, sicut Patres nostri verbo et exemplo nos docuerunt, nihil aliud est agendum, nisi orationi, lectioni et tantummodo prædicationi incumbere.

CAPUT II. QUALITER A SANCTO PASCHA USQUE AD CALENDAS OCTOBRIS DIVINA ET UMANA OPERA AGANTUR PER DIEM AGANTUR.

A sancto Pascha usque ad Calendas Octobris post matutinum officium, mox Prima subsequatur, et usque ad Tertiam manibus operandum est simul cum divina meditatione. Post Tertiam autem missarum sollemnia celebranda sunt: qua expleta usque ad Sextam lectio divina studenda est. Post Sextam autem, — si quarta et sexta vel septima feria non fuerit, — reficiendum est. Post refectionem autem hore sextæ, sicut Beatus Benedictus ceterique Patres docent, aut requiescendum est, aut legendum usque ad Nonam. Post Nonam autem usque ad Vesperam operari et psallere oportet. Post vespertinum autem officium, quibus necesse est, edendi licentia a quibusdam sanctis Patribus concessa est. Post hæc, quantum hora permittit, lectioni vacanda est, et sic luce adhuc diei Completorium persolvendum. Peractum autem Completorium, sicut scriptum est in Regula Patrum, dicendum est: « Pone, domine, custodiam ori meo, et ostium circumstantiæ labiis meis ». Et cum a somno surrexeris: « Domine, labia mea aperies. Domine Jesu Christe, Fili Dei vivi altissimi, in nomine tuo levabo manus meas. Deus in adiutorium meum III. Verba mea, VIII. Pater noster, Credo in Deum. Dignare Domine die isto. Perfice gressus meos. Benedictus Dominus die quotidie. Dirigere et santificare, etc. Fiat misericorida tua». Psal. «Domine quid multiplicati. Miserere mei Deus. Venite, exultemus».

CAPU III. QUALITER A CALENDIS OCTOBRIS USQUE IN SANCTO PASCHA DIVINA ET UMANA OPERA NOCTURNIS ET DIURNIS HORIS AGANTUR.

Media autem nocte solemne Officium peragendum est, quia scriptum est: « Media nocte surgebam ad confitendum tibi super iudicia iustitie tue ». In hoc namque tempore vastator Angelus transiens primogenita Ægiptiorum percussit. Unde et nos vigilare oportet, ne periculo Ægiptiorum admisceamur. Unde et Dominus in Evangelio: « Beati sunt servi illi, quos cum venerit Dominus, invenerit vigilantes, et si vespertina hora venerit, et si media nocte, et si galli cantu, beati sunt ». Nam in Evangelio testatur, quia Iesus pernoctans erat in oratione Deo. Paulus et Silas in custodia publica circa medium noctis hymnum audientibus cunctis dixisse vinctis memorantur. Oportet his psallendum, orandumque frequentiam nos in sanctis habere officiis. Quo peracto, in divinis precibus tota deinceps nox ducenda est usque mane. Matutinorum sollemnitas incipiente luce celebranda est, quia matutina luce radiante Dominus et Salvator noster ab inferis resurrexit, et ideo diluculo proinde oratur, ut surrectio Christi celebretur. Longe autem antea David Propheta prænunciavit dicens: « In Matutinis meditabor in te, quia fuisti adiutor meus ». Et alibi: « Prævenerunt oculi mei ad te diluculo ». Et iterum: « Ad te de luce vigilo», dicitur. Peractum vero Matutinorum officium, usque ad horam diei secundam secretius soli Deo orationibus summo studio intentissime insistendum est. Officium autem horæ Primæ a sanctis Patribus legitur esse institutum, propter illud daviticum, ubi dicitur: « Mane adstabo tibi et videbo quia tu es Deus nolens iniquitatem ». Et iterum: « Ad te orabo, Domine, mane exaudies vocem meam », et multa alia. Expletum autem prædictum officium, lectio sancta usque ad horam diei tertiam de manibus tuis non recedat. Officium autem horæ tertiæ ideo celebratur, quia eadem hora Spiritus Sanctus in linguis igneis super Apostolos in die sancto Pentecosten descendisse legitur, impleturus gratia quam Christus promisit. Expletum vero officium horæ tertiæ, usque ad horam diei sextam propriis manibus simul cum divinis canticis operare oportet. Officium autem horæ sextæ ideo celebratur, quia sexta hora Christus passus est. Expleto sextæ horæ officio, iterum ut supra, cum divina meditatone ad aliquod opus propriis manibus exercedum properare festina usque ad horam nonam: ita tamen, ut inter exercitationem operis mens et corpus ad orationis studium frequenter recurrat; quia, ut ait Augustinus, « Servum Dei manibus operantem et psallere nomini Domini oportet ». Supradicta autem frequens oratio intensissima et pura, non in multiloquio, sed in puritate cordis et compunctione lacrimarum esse debet. Officium nonæ horæ ideo a sanctis Patribus est institutum, quia eadem hora, secundum Evangelicam auctoritatem, Dominus Iesus emisit spiritum. Horam autem tertiam, sextam, nonamque, sicut in divinis legitur Scripturis, Daniel et tres pueri supplicationibus devoverunt. Atque tres istæ horæ Trinitatis nobis reverentiam demonstrant. Post nonam autem missarum solemnia celebranda sunt. Post hæc, divina lectio in manibus cum compuntione cordis amplexanda est usque ad vespertinum officium. Vespertinum autem officium et vetere Testamento sollemnis est celebratio: quia eo tempore veterum sacrificia offerre, adolereque Altario aromata et thura consuetudo erat, sicut ait David: « Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo; elevatio manuum mearum sacrificium vespertinum ». In novo Testamento eo tempore Dominus et Salvator noster cœnantibus Apostolis Mysterium sui corporis et sanguinis initio tradidit, ut tempus ipsum Sacrificii vespertinum sæculi ostenderet. Proinde in honore ac memoria tantorum Sacramentorum his temporibus adesse nos decet Dei conspectibus, et personare in ejus cultibus, orationem nostram illi Sacrificium offerentes, atque in eius laudibus pariter exultantes. Expleto vespertino officio, dicto hymno cum gratiarum actione, cibum pro sustentatione corporis vespertinum et vilem percipere oportet, sicut ait inter cetera Beatus Hieronimus ad Paulinum Presbyterum: « Sit vilis tibi et vespertinus cibus, olera et legumina interdum et pisciculos pro summis ducas deliciis ». Sit autem mensa refectionis tuæ referta cibis animæ et corporis, id est, ut ex una parte codex apertus sit, ex altera panis: ut semper anima tua divino satietur verbo, dum corpus tuum humano reficitur alimento. Quia, sicut scriptum est: « Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedet ex ore dei ». Cum autem surrexeris a mensa, coram Altario Christi gratiarum resolve actiones. Post hæc iterum sancta in manibus lectio ascendat, usque ad terminum lucis diei. Dum aduc dies est, completorium celebrandum est. Completorium autem divina ex auctoritate institutum est, David Propheta dicente: « Si ascendero in lectum strati mei, si dedero sommum oculis meis et palpebris meis dormitationem, aut requiem temporibus meis, donec inveniam locum Domino, tabernaculum Deo Jacob », etc. Post completorium autem repausatio corporis concedenda est. Tu vero illud recole, quod in Canticis Canticorum scriptum est: « Super lectum meum in noctem quesivi, quem diligit anima mea ». Ut autem invenias illum, ad cuius cælestia palatia festinare desideras, lava per singulas noctes lectum tuum, lacrymis stratum tuum riga. Vigila et esto sicut passer in solitudine, dic Domino Deo tuo: « De nocte vigilat spiritus meus ad te, Deus, quia lux præcepta tua sunt super terram ». « Noctibus, ut beatus ait Hieronimus, bis terque surgendum, revolvenda de Scripturis, quæ memoriter retinentur ». Ipse tuus somnus oratio sit, ut actio tua dicat: « Ego dormio et cor meum vigilat ».

CAPUT IV. DE JEJUNIO.

Sanctus Hieronymus: « Sic quoque debes jejunare, ut fracto corporis appetitu, nec in lectione, nec in psalmis, nec in vigiliis solito quid minus facias. Item parcus cibus et semper venter esuriens triduanis ieiunis præferatur». AugustInus episcopus: « Jejunium universam esse dicimus corporis castigationem ». Non est tantummodo ieiunandum a concupiscentia ciborum, sed ab omnia letitia temporalium delectationum.

CAPUT V. DE QUOTIDIANA REFECTIONE.

A sancto Pascha usque ad Pentecosten, sicut ait Sanctus Benedictus, ad sextam reficiendum est et ad seram cœnandum. De his autem diebus Sanctus Isidorus in Libro officiorum ait: « Post Pascha autem usque ad Pentecosten, licet traditio Ecclesiastica abstinentiæ rigorem prandiis relaxaverit, tamen, si qui Monachorum vel Monacharum jejunare cupiunt, non sunt prohibendi: quia et Antonius et Paulus ceterique Patres antiqui, etiam in his diebus in eremo leguntur abstinuisse, neque solvisse abstinentiam nisi tantum die Dominico ». « A Pentecosten autem usque ad Calendas Octobris, si quarta et sexta feria fuerit, sicut sanctus ait Apollonius, non est solvendum ieiunium. Sed et Sabbati dies Apostolis sanctisque Patribus consecratus habetur ». Secunda autem tertia, et quinta feria, si placuerit, ad sextam reficiendum. Sin autem ad oram nonam protelandum. A Calendis Octobris usque in Pascha excepto diebus festis, usque ad vesperum est refectio perlonganda.

CAPUT VI. DE MENSURA CIBORUM.

Sanctus Fructuosus: «Vivere autem solis oleribus et leguminibus, raroque pisciculis fluvialibus vel marinis oportet». Isidorus Episcopus: « Per omnem autem hebdomadam Fratres viles olerum cibus, ac pallentia utantur legumina ». Basilius Episcopus: « Oportet enim modo uti cibis, quæ et facilius et levius comparantur ». Item: «Si quid ergo illud est quod potest vel citius vel levius explere hanc necessitatem corporis, id potius in cibis eligendum est ». Sanctus Benedictus ait: « Credimus in refectione cotidiana, sive una sit refectio, sive prandii et cœnæ, panis libra una et duo pulmentaria cocta sufficere, et si fuerit unde poma, vel nascentia leguminum, addatur et tertium ». Ieronimus ad Paulinum Presbyterum ait: « Sit vilis tibi et vespertinus cibus, olera et legumina, interdumque piscículos pro summis ducas deliciis. Qui Christum desiderat, et illo pane vescitur, non quærat magnopere quam de pretiosis cibis conficiat». Item ad Eustochium: «Sit itaque moderatus cibus, et numquam venter expletus. Multi quippe sunt, qui cum vino sint sobrii, ciborum largitate sunt ebrii. Ad horam tibi nocte surgenti non indigestio ructum faciat, sed inanitas. Item sint quotidiana jejunia, et refectio satietatem fugiens. Nihil prodest biduo triduoque transmisso vacum portare ventrem, nisi pariter obruatur ». Ambrosius Episcopus: « Ne des te ipsum saturitati ventris, et ne replearis somno nocturno. Hoc enim modo efficeris mundus, et Spiritus Domini superveniet in te ».

CAPUT VII. DE MENSURA POTUS.

Sancuts Benedictus ait: « Hemina vini unicuique sufficiat per diem, quibus autem donat Deus tolerantiam abstinentiæ, propriam se habituros mercedem sciant. Item: consentiamus, ut non usque ad satietatem bibamus, sed parcius: quia vinum apostatare facit etiam sapientes». Hieronimus: «Vinum et adolescentia duplex incendium voluptatis. Quid oleum flammæ adjicimus? Quid ardenti corpusculo fomenta ignium ministramus? ». Paulus ad Timotheum: « Nam noli, inquit, aquam bibere, sed vino modico utere propter stomachum tuum et frequentes tuas infirmitates » (8). Vide quibus causis vini potio concedatur, ut hoc stomachi dolor et frequens medeatur infirmitas, et ne nobis forsitan de ægrotationibus blandiremur, modicum præcepit esse sumendum, medici potius consilio quam Apostoli. Alioquia idem Apostolus alibi se dixisse meminerat: «Et vinum in quo est luxuria ». Et « Bonum est homini vinum non bibere et carnem non manducare». Ambrosius Episcopus: «Non te lætificet vinum, neque delectent te carnes, ut non inutrias carnem corporis tui et cogitationes turpes non deficient a te». Ne dicas: «Hodies festivitas, et bibam vinum, cras Pentecosten et manducabo carnes», quia non est festivitas apud Monachos super terram, neque implere oportet ventrem tuum. Da Senioribus vinum, et infirmis escas, propter quod contriverunt carnes juventutis tuæ. Athanasius Episcopus: « Carnis et vini species, quasi caloris fomenta et libidinis incitamenta fuge ».

CAPUT VIII. DE TACITURNITATE.

Oportet namque secundum Sanctorum Catholicorum Patrum auctoritatem tempore orationis ab humano cessare colloquio, ac letionis, nisi supervenientum hospitum ab hoc contigerit declinare: Reliquis horis tibi ad opus corporale exercendum deputatis, quidquid ministris tuis et tibi necesse fuerit, invicem brevi sermone definienda est quærimonia: quia secundum Hieremiæ Prophete testimonium: «Beatus est qui tulit jugum ab adolescentia sua, sedebit solitario et tacebit». Cum autem tibi necessitas incumbit loquendi, auctoritas cujusdam sancti Patris jubet, ut dicas prius tertio: « Domine, labia mea aperies, et os meum annuntiabit laudem tuam»: Quo prædicto, mox cum omni celeritate festinanter cum fervore charitatis redde responsum. Leniter et sine risu, humiliter et pauca verba et rationabilia verba loquaris, quia scriptum est: « In multiloquio peccatum non deerit ». Cum autem aliquis ostiolum pulsaverit tuum, secundum auctoritatem sancti Benedicti, « Deo gratias » responde. Et mox evacuatis manibus et omne opus imperfectum relinquendo, summa cum festinatione timoris Dei responsum reddere propera. Si cogitationes pravæ cordi tuo advenerint, secundum auctoritatem sancti Benedicti dic corde et ore: « Tunc ero immaculatus coram Deo, si observavero me ab iniquitate mea». Si autem inepta lætitia risusque accesserit tibi, recordare Dominicum illud præceptum: « Væ vobis qui ridetis nunc, quia flebitis ». Et iterum: « Beati qui flent nunc ». Et Apostolus: « Miseri, flete et lugete, quia risus in luctum convertetur et gaudium in mærorem ». Unde et Salomon: « Risui dixi amentiam ». Et iterum: «Væ vobis qui ridetis, stultus in risu exaltat vocem suam. Vir autem sapiens vix tacite ridebit ». Nam Dominus et Salvator noster legitur flevisse Lazarum ad monumentum, et in alio loco vidisse civitatem et flevisse super illam, dicens: « Quia si cognoscisses et tu ». Nusquam autem invenitur, quantum ad auctoritatem Evangeli pertinet, usum risu fuisse.

CAPUT IX. DE ORATIONE.

Sanctus Ciprianus: « Non verbis tantum, sed et factis Dominus orare nos docuit, ipse orans frequenter et deprecans, et quid nos facere oporteret, exempli sui contestatione demonstrans, sicut scriptum est: “ Ipse autem fuit secedens in solitudine et adorans “. Et iterum: “Exivit in monte orare, et fuit pernoctans in oratione Dei “. Quod si ille orabat, qui sine peccato erat, quanto magis nos peccatores oportet orare: Et si ille per totam noctem iugiter vigilans et continuis vicibus orabat, quanto magis nos in frequentando oratione debemus nocte vigilare ? ». Ioannes Episcopus. «Oratio Ecclesiastica solvit vincula Petri, et Pauli dilatavit prædicandi fiduciam. Oratio caminum ignis extinxit, oratio conclusit ora leonum, oratio seditionem compescuit, oratio paradisum aperuit, oratio cœli cardines referavit, oratio sterilem fœcundavit, oratio Cornelii cœlos penetravit, oratio publicanum justificavit etc.». Isidorus Episcopus: « Hoc est remedium ei, qui vitiorum incitamentis exæstuat, ut quotiens quolibet tangitur vitio, totiens ad orationem se subdat, quia frequens oratio vitiorum impugnationem extinguit ». Sanctus Benedictus: «Non in multiloquio, sed in puritate cordis et compunctione lacrimarum nos exaudiri sciamus, et ideo brevis debet esse et pura oratio, nisi forte ex affectu spirationis divinæ gratiæ protendatur». Atanasius Episcopus: « Cum orationem celebrare desideras, talem te exhibe, quasi qui sis cum Domino loquturus. Cum Psalmum dicis, cui verba dicis, agnosce, et in compunctione magis animi, quam in tinnulæ vocis dulcedine delectare. Lacrimas enim psallentis Deus magis quam voces comprobat. Omnium operum et cogitationum tuarum speculatorem Deum crede; et cave ne quod divinis oculis indignum sit aut opereris aut cogites ».

CAPUT X. DE LECTIONIS STUDIO.

Sanctus Cesarius Episcopus: « De divinis Scripturarum fontibus iugiter aquam salutis anima hauriat, illam utique de qua dominus dicit: « Qui credit in me, flumina de ventre eius fluent aque vive ». De paradisi etiam floribus, hoc est sanctarum Scripturarum sensibus, anima sancta se iugiter ornare contendat ». Athanasius Episcopus: « Divinæ lectionis convivium diligite, et spiritualibus te saturari dapibus concupisce, et illos potius quære cibos, quibus anima magis quam corpus reficiatur ». Hieronymus Presbyter: « Crebrius lege, disce quamplurima, tenente te codicem somnus oprepat, et cadentem faciem pagina sancta suscipiat ». Cum aperueris codicem, priusquam incipias legere, dicere te oportet illud Daviticum tertio, secundum auctoritatem cuiusdam patris: « Domine, labia mea aperies, et os meum adnuntiabit laudem tuam » Et: « Da mihi intellectum, et scrutabor legem tuam, et custodiam illam in toto corde meo ». Et tunc lectio cum compunctione cordis incipienda est. Peracta autem lectione, dicere te opertet: « Confitebor tibi, Domine, in directione cordis, in eo, quod didici judicia iustitiæ tuæ. Eructabunt labia mea hymnum, quoniam mandata tua elegi ». Si autem aliqua tibi tentatio malorum hominum, vel etiam immundorum spirituum pulsaverit, secundum auctoritatem Dominus Augustini Episcopi dic ore et corde: « Dominus mihi adjutor, non timebo, quid faciat mihi homo. Dominus mihi adjutor, et ego despiciam inimicos meos ».

CAPUT XI. DE OPERA MANUUM.

Sanctus Isidorus Episcopus: « Dei servus semper operetar manibus suis, ita ut quibuslibet variis officiorum artibus laboribusque studium suum impendat, sequens loquentem Apostolum, qui dicit: « Neque panem gratis manducavimus, sed in labore et fatigatione, nocte et die laborantes ». Et iterum: « Qui non vult operari non manducet ». Per otium enim libidines et noxiarum cogitationum nutrimenta concrescunt; per laboris vero esercitium vitia nihilominus elabuntur. Nam et Patriarchæ greges paverunt; et Joseph justus, cui Maria desponsata extitit, faber ferrarius fuit. Si quidem et Petrus Princeps Apostolorum piscatoris gessit officium, et omnes Apostoli corporale opus faciebant, unde vitam corporis sustentabant. Servus Christi sic manibus operari debet, ut semper laudem Dei in ore habeat, et lingua eius Psalmis atque hymnis inserviat. Laborandum est ergo corpore, animi fixa in Deum intentione, sicque manus in opere implicanda est, ut mens non avertatur a Deo ». Augustinus Episcopus: «Cantica vero divina cantare, etiam manibus operantes facile possunt Dei servi, et ipsum laborem tamquam divino celeumate consolari. Quid enim impedit servum Dei manibus operantem in lege Domini meditari, et psallere nomini Domini altissimi?». Cassianus Presbyter: «Sicut enim numerum tempus otii a Dei servis excipere convenit, ita ne meditationi quidem spirituali finem imponere, nam pariter exercere necesse est animæ virtutes, et exterioris hominis stipendia». Ambrosius Episcopus: «Paulus enim Apostolus a mane usque ad quintam horam victum, manibus ricabat: et exinde usque ad decimam horam disputabat publice». Hieronymus ad Rusticum: «fac aliquid operis, ut semper te diabolus inveniat occupatum. Memento quia Apostoli Christi habentes potestatem de Evangelio vivere, laborabant manibus suis, ne quem gravarent, et aliis tribuebant refrigeria, quorum pro spiritualibus debebant metere carnalia». Sanctus Benedictus: « Tunc vere monachi sunt, si labore manuum suarum vivunt, sicut Patres nostri et Apostoli ». Cum autem corporale opus manibus exercendum tibi necesse fuerit, priusquam incipias illud secundum auctoritatem Sancti Benedicti et Cassiani dic tertio: « Deus, in adiutorium meum intende; Domine ad adiuvandum me festina, adiungendam Gloria Patri», et tunc, picta fronti cruce Dominica incoha opus illud. Sic enim ait Sanctus Ieronimus: « Ad omnem actum, ad omnem incessum manus pingat crucem ». Predictum autem versum: «Deus, in adiutorium meum», idem Cassianus in decima collatione sua summa laude concelebrat, adfirmans congruum et nimis utile esse, dicendum ad omnem utilitatem humanam, seu contra invisibilem hostem. Peractum autem opus, secundum auctoritatem Sancti Benedicti dic tertio coram altario Christi: « Benedictus es, Domine Deus, qui adiuvasti me et consolatus es me ».

CAPUT XII. DE VILITATE INDUMENTORUM.

Vilitas autem et abiectio vestimentorum, secundum exempla multorum sanctorum Patrum, tibi complaceat. Sanctus Gregorius Papa: « Nemo æstimet in fluxo atque studio vestium peccatum deesse, quia, si hoc culpa non esset; nullo modo Johannem Dominus de vestimenti sui asperitate laudasset. Si cultus vestium culpa non esset, nequaquam Petrus Apostolus per Epistolam fœminas a pretiosarum vestium appetitu compesceret, dicens: « Non in veste pretiosa ». Pensandum nobis summopere est, de cultu vestium, quæ culpa sit hoc etiam viros appetere, a quo curavit pastor Ecclesiæ et fœminas prohibere ». In sacris etenim legitur Canonibus, Concilio Cartaginensi, ut Clericus nec vestibus nec calceamentis quærat decorem. Sanctus etenim Hieronymus, sic ait: « Vilis tunica sæculi probet conteptum ». Sanctus Benedictus ita ait, de quo colore aut grossitudine dentur vestimenta: « Non causentur monachi, sed quales inveniri possunt in Provincia qua habitant, aut quod vilius comparari potest». Cassianus etenim ita: « Vestis quoque sit, quæ corpus contegat tantum, nuditatemque repellat et frigoris retundat injuriam, non quæ seminaria vanitatis aut elationis enutriat ». Sanctus etenim Cesarius de hac re ita nos admonet dicens: « Nolite possidere stragula pulchra et picta tapetia, plumaria etiam et reliqua his similia cum ingenti sumptu et superflua expensa ad oculorum libidinem præparata ». Sanctus Basilius: « Qui vult, inquit, religiose ac pie vivere, in omnibus et simplicitatem ac vilitatem vestium requirat, id est ea, quæ parvo pretio emuntur. Sed et de calceamentis eadem ratio observabitur, ut quod simplex est et paratius, id adsumatur ». Pachomius ita: « Non sit notabilis habitus vester, nec intendatis vestibus placere, sed moribus ». Isidorus namque ita: «Cultus vestium vel indumentorum insignia deponenda. Munitus enim debet esse servus Dei,non delicatus». Et: ne autem superflua sunt vestimenta, audi Beatus Benedictum dicente: «sufficit monacho duas cucullas, et duas tunicas habere». Et Sanctus Basilius de hac re ita pronuntiat, dicens: «De numero autem indumentorum nihil possumus dicere, cum manifesta definitione præscriptum fit, in qua dicit: Qui babet duas tunicas, det non habenti». Ex quo fine dubio plures habere illicitum dicitur. Quibus ergo habere duas tunicas non licet, his quomodo aliquid de diversitate indumentorum præcipi potest?

CAPUT XIII. DE HOSPITALITATE.

Hospitalitati vero, prout facultas rerum tibi suppetit, multorum exempla Patrum fultus, studere satage, ob Illius amorem, qui in iuditio dicturus erit: « Hospes fui et collegistis me », et « Quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis ». Unde et per Paulum dicitur: « Charitas fraternitatis maneat, et ospitalitate nolite oblivisci. Per hanc enim placuerunt quidam Angelis hospitio receptis». Hinc Petrus ait: « Hospitales invicem sine murmurationibus ». Beatus etenim Papa Gregorius: «Hospitalitatem, frates charissimi, diligite, charitatis opera amate ». Sanctus etenim Fructuosus martyr ita pronuntiat, dicens: « Hospitibus et peregrinis fratribus cum summa reverentia, charitatis et ministrationis obsequia sunt prebenda, et ad vesperum lavandi pedes; et si ex itinere sunt confecti, oleo perungendi sunt: lectuaria, lucerna et stramina mollia exibenda; ac profiscentibus juxta possibilitatem loci viaticum imponendum ». Pedes denique hospiti lavandi sunt, quibus lotis, secundum auctoritatem Sancti Benedicti dicendum est: « Suscepimus, Deus, misericordiam tuam in medio templi tui ». Venientibus autem, sive discedentibus hospitibus, sicut ait Sanctus Benedictus, «inclinato capite, vel prostrato omni corpore in terra, Christus in eis adoretur, qui et suscipitur, suscepti autem hospites, sicut ipse ait, ducantur prius ad orationem. Facta autem oratione, osculum porrigendum est, et postea legatur eis lex divina, ut ædificentur, ac deinde omnis eis administretur humanitas».

CAPUT XIV. DE HUMANA LAUDE.

Dominus ac Redemptor noster in Evangelio suo admonet dicens: « Attendite, ne justitiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis», id est, ut faciatis bona, attentione ut vanas laudes ab hominibus recipiatis. Sed quicquid boni faciat Christianus, cœlestia perpetrare cupiens regna, Christi amore et animæ suæ salute ac fraterna faciat charitate. Qui enim elemosynas faciunt, vel orationes et jejunia, ut laudem humanam recipiant, procul dubio ab æterna bonitate se privant. De his namque, qui ideo bona faciunt, ut in præsenti sæculo ab hominibus laudem recipiant, dicit mundi Redemptor: «Amen dico vobis, receperunt mercedem suam ». « Cum enim pro recto opere, ut sanctus Papa ait Gregorius, «laus transitoria qæritur, æterna retributione res digna vili pretio venumdatur. Summopere namque studendum est Dei servo, ut bona, quæ facit,ideo faciat, ut non sibi, sed Domino, a quo bona accepit, laudem requirat ». Sicut ait Dominus in Evangelio: « Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona et glorificent Patrem vestrum, qui in cœlis est ». Et Apostolus: « Qui gloriatur, in Domino glorietur ». Et Psalmista: « Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam ».

CAPUT XV. DE PERSEVERANTIA BONI OPERIS.

Virtus namque boni operis est perseverantia, dicente Domino Deo nostro: « Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit ». Audi quia non dixit: « Qui cœperit bonum », sed « qui perseveraverit in bono, hic salvus erit ». Bonum ergo cœpisse, sed perfecisse virtus est. Sunt enim qui bene incipiunt, sed male finiunt conversationem suam, sicut Judas, prius Apostolus, et postea proditor Domini. E contra sunt enim qui male incipiunt, sed bene finiunt, sicut Paulus, qui prius persecutor, postea prædicator; primo raptor, postea fidelis dispensator; primo lupus, postea agnus. Oportet enim et valde, pernecessarium videtur unicuique Dei servo, ut quidquid agendum inchoat bonum, a Deo perfici instantissima oratione deposcat: ut qui pro sua inenarrabili misericordia dedit cognoscere, det etiam solita pietate sua velle insuper et perficere, ut qui nostris meritis non valemus, suorum precibus Sanctorum, qui ab initio sæculi ei placuerunt, adipisci omnem boni operis perseverantiam mereamur, eo præstante qui est alpha et omega, initium et finis, Jesus Christus Dominus noster, qui cum æterno Patre una cum Sancto Spirito per infinita vivit et regnat sæcula sæculorum. Amen.

Ritorno alla pagina iniziale "Libellus De Regularibus Obseruantiis"

9 marzo 2021 a cura di Alberto "da Cormano" alberto@ora-et-labora.net