Vita S. Romualdi
Petrus Damianus
Patrologia Latina, vol. 144 - J. P.
Migne Parisiis 1853
(University
of Zurich's Corpus Corporum project
(Dal sito:
mlat.uzh.ch)
PROLOGUS.
Adversum te prorsus, immunde munde, conquerimur, quia habes intolerabilem
stultorum sapientium turbam tibi facundam, Deo mutam. Habes, qui per vanam
eloquentiam et inanem philosophiam se sciunt in superbiae cornibus
arroganter extollere, non habes qui profuturum aliquid aedificationi
proximorum ac posterorum velit memoriam schedulis adnotare. Habes, inquam,
qui in praetoriis judicum negotiorum saecularium lites et causarum jurgia
continuis valeat declamationibus perorare, non autem habes, qui possit in
sancta Ecclesia vel unius sanctorum virtutes et clara gesta describere.
Sapientes siquidem sunt ut faciant mala, bona autem facere nesciunt (Joan.
IV). Ecce enim tria jam fere lustra transacta sunt, ex quo beatus Romualdus
deposito carnis onere ad aetherea regna migravit, et nemo adhuc ex hujusmodi
sapientibus exstitit, qui de tot mirabilis vitae ejus praeconiis pauca
saltem historico stylo digereret, et, avidissimae devotioni fidelium
satisfaciens, ad communem utilitatem recitanda, legivo sanctae Ecclesiae
tradidisset. Nobis autem in angusto cellulae angulo residentibus utilius
erat, sicut proposuimus, propria peccata ad mentis oculos assidue revocare,
quam alienae virtutis historiam texere; magis expedire commissi reatus
tenebras plangere, quam splendida sanctitatis insignia imperitis sermonibus
offuscare. Verumtamen, cum ad sepulcrum ejus ex longinquis terrarum partibus
toto anno maximeque in ejus festivitate fidelium multitudo conveniat,
miracula per cum divinitus facta conspiciat, audire vitae ejus historiam
desi derabiliter quaerat, sed, utpote quae non sit, audire non valeat; non
irrationabiliter pertimescimus ne celeberrima ejus fama, quae adhuc populi
totius ore depromitur, labente curriculo 427 temporum, de memoria hominum
penitus deleatur.
Quapropter,
hoc timore compulsus, multorumque fratrum precibus et germana charitate
devinctus, quod de praedicto mirabili viro ab egregiis ejus discipulis
didici, aggrediar, Deo auctore, describere, vitaeque ejus initium, cursum et
finem, nimirum imperitus homo, non historiam texens, sed quoddam quasi breve
commonitorium faciens, quibuscunque tentabo litterarum apicibus exarare. Hoc
autem unum in primis lectorem meum nosse desidero, quia non multa per eum
facta miracula in hac ego descriptiuncula colligam, sed potius, quod ad
aedificationem omnimodis attinet, conversationis ejus ordinem referre
contendam. Beatus siquidem vir in tantum se humilitatis tegmine a vento
vanae gloriae custodivit, quod undecunque humanis oculis videri mirabilis
potuit, studiosissima occultatione suppressit.
Quae tamen miracula etiamsi minime fecisset, mirabilem vitam ducens, minori
veneratione dignus non esset.
Neque enim Praecursor Domini fecisse miracula legitur, quo majorem nullum
inter natos mulierum surrexisse (Matth. XII) Veritas ipsa testatur. Nonnulli
enim Deo se deferre existimant, si in extollendis sanctorum virtutibus
mendacium fingant. Hi nimirum, ignorantes Deum nostro non egere mendacio,
relicta veritate, quae ipse est, falsitatis ei putant se placere posse
commento. Quos bene Jeremias redarguit, dicens: Docuerunt linguas suas loqui
mendacium, ut inique agerent laboraverunt (Jer. IX). Qui enim ultro oblatam
simplicem veritatem referre facile poterant, in componendis quae nesciunt
casso labore desudant, et quo se pro Deo stare quasi adjutores autumant, eo
ut revera falsi testes contra Deum pertinaciter pugnant, Apostolo Corinthiis
attestante, qui ait: Si Christus non resurrexit, inanis est praedicatio
nostra, inanis est fides vestra; deinde subjungit: Invenimur falsi testes
Dei, quoniam diximus testimonium adversus Deum, qui suscitaverit Christum,
quem non suscitavit (I Cor. XV). Sed quia, necessitate ad scribendum coacti,
velut commoti ista praemisimus, jam precibus ejus de quo loquimur, Deo
opitulante, ad narrationis ordinem veniamus. 428
CAPUT PRIMUM.
Causa conversionis Romualdi. Romualdus igitur, Ravennae civitatis oriundus,
ex illustrissima ducum fuit stirpe progenitus. Qui cum jam in adolescentiam
pervenisset, coepit in peccato carnis proclivis existere, quo videlicet
vitio illa aetas impugnare homines, praesertim divites, vehementius solet.
Mente tamen Deo devotus, frequenter se tentabat erigere, facturumque se
magnum aliquid proponebat. Nam et si quando se ad studium venationis
accingeret, ubicunque per silvas amoenum locum reperire poterat, mox se ad
eremi desiderium ejus animus accendebat, dicens intra se: O quam bene
poterant eremitae in his nemorum recessibus habitare! quam congrue possent
hic ab omni saecularis strepitus perturbatione quiescere! Et ita mens ejus
coelitus inspirata, jam divinabatur in amore quod impleturus erat postmodum
opere.
Huic erat
pater, nomine Sergius, mundo vehementer intentus, et omnino saecularibus
negotiis implicatus. Qui dum adversus quemdam propinquum suum exortis
simultatibus pro possessione prati inimicitias exerceret, videns filium suum
Romualdum in contentione mollescere, crimenque fratricidii medullitus
formidare, minari coepit exhaeredem facere, si in eadem diutius sententia
permaneret. Quid plura? Tandem utraeque inimicantium partes ex urbe ad litis
materiam proruunt, arma corripiunt, bellum sociale committunt, et, dum
cominus hinc inde pugnatur, repente manu Sergii inimicus et affinis
occiditur. Romualdus autem licet nullum perempto vulnus inflixerit, quia
tamen interfuit, poenitentiam tanti reatus accepit, moxque ad Classense
monasterium B. Apollinaris, more homicidarum, diebus quadraginta permansurus
in luctibus properavit . 429
CAPUT II. Ipsa
conversio, et quia corpus B. Apollinaris sine dubio in Classensi monasterio
jaceat. Illic autem districta se poenitentia jugiter macerans, coepit cum
quodam converso quotidianum habere colloquium, a quo etiam, juxta
mediocritatem sensus, bonae exhortationis audiebat saepe consilium. Quem cum
conversus frequenter admoneret saecularem vitam omnino postponere, et ad
sanctae conversationis ordinem festinare, sed ad hoc mentem ejus humiliare
nullatenus posset, aliquando inter caetera velut gratulabundus intulit,
dicens: Si tibi, inquit, ego B. Apollinarem corporali specie, ita ut eum
manifeste videre possis, ostendero, quid a te praemii reportabo? Ad haec
Romualdus: Firma, inquit, et inviolabili me obligatione constringo quia, mox
ut beatum martyrem videro, apud saeculum ulterius non manebo. Hortatur ergo
conversus ut ipsa nocte Romualdus dormire postponeret, et una secum intra
ecclesiam in orationibus vigilaret. Cumque nocturno silentio longanimiter
ambo in oratione persisterent, ecce circa gallicinium noctis B. Apollinaris,
his duobus manifeste videntibus, exiit de sub altari quod in medio ecclesiae
ad honorem B. Virginis Mariae cernitur esse constructum. Visus est autem
exire ab orientali parte, illinc videlicet ubi marmor porphyreticum jacet.
Confestim vero tantus splendor totam replevit ecclesiam, ac si sol fulgoris
sui radios intra ipsos parietes cohiberet. Tunc beatissimus martyr
sacerdotalibus infulis mirabiliter exornatus, aureum in manu portans
thuribulum, cuncta ecclesiae incensavit altaria, et, hoc facto, statim unde
exierat rediit, et mox omnis ille splendor, eum prosequens, apparere
cessavit.
Coepit itaque
conversus Romualdo durus nimirum exactor vehementer insistere, et ut
impleret quod ultro promiserat anxie postulare. Cumque Romualdus adhuc
resisteret, et eamdem visionem cernere denuo flagitaret, alia nocte
similiter in oratione persistunt, et beatum martyrem per omnia, sicut prius,
aspiciunt. Unde etiam postmodum, si de corpore praedicti martyris aliquando
quaestio oriretur, Romualdus penitus affirmabat in ipsa ecclesia esse
reconditum; et, quandiu vir sanctus vixit, hoc proferre testimonium non
cessavit.
430 Habebat
quoque Romualdus consuetudinem ante praecipuum altare Ecclesiae orationi
frequenter incumbere; ibique, postquam fratres abscederent, multis Deum
satagebat gemitibus exorare. Dumque hoc quadam die post visionem attentius
faceret, tanto mox divini amoris igne mentem illius Spiritus sanctus
accendit, ut in fletum repente prorumperet, uberes lacrymarum rivos
restringere non valeret, monachorum se pedibus prostratus advolveret, tradi
sibi monachicum habitum inenarrabili desiderio flagitaret.
Monachi vero, dum
patris ejus duritiam metuunt, conversioni illius aditum pandere non
praesumunt. Honestus autem, qui tunc Ravennae archiepiscopalem cathedram
obtinebat, olim Classensis coenobii abbas exstiterat; hunc ergo Romualdus
impiger adiit, eique omne sui cordis desiderium patefecit. Qui alacer
factus, castae concupiscentiae exhortationis stimulos addidit, fratribusque
ut eum suo collegio incunctanter asciscerent, imperavit. Hujus itaque
patrocinio coenobitae suffulti, Romualdum intrepida securitate suscipiunt,
eique sanctae conversationis habitum tradunt. In eo igitur monasterio
triennium fere transegit
CAPUT III. Quomodo monachi correpti Romualdum de
solario praecipitare voluerunt. Sed cum ibi cerneret nonnullos per lata
gradientes remissius vivere, sibi autem arduam perfectionis semitam, quam
mens dictabat, arripere non liceret quid sibi agendum esset sollicite in
semetipso coepit inquirere, multisque cogebatur cogitationum fluctibus
aestuare. Praesumebat autem leviter conversantium vitam dure corripere, et
saepe ad eorum confusionem praecepta regulae in testimonium convocare.
Cumque in redarguendis eorum vitiis vehementer insisteret, illi autem
junioris et novitii verba pro nihilo deputarent, tandem, hoc opprobrium non
ferentes, dum propriam emendare vitam despiciunt, de corripientis morte
tractare coeperunt. Solebat denique Romualdus per noctem caeteris fratribus
maturius surgere, et, si oratorii adhuc janua clausa esset, intra ipsum
dormitorium in orationibus excubare. Erat autem praedictum aedificium more
solarii alte aedificatum. Hoc itaque invenerunt filii Cain, diabolo
dictante, consilium, ut, dum 431 Romualdus ante alios solito more
consurgeret, ipsi eum per solarii speculum, verso deorsum capite, in terram
praecipitarent.
Quae res postquam Romualdo per conscium conspirationis innotuit, ille jam de
caetero intra cordis cubiculum, clauso oris ostio, orans Patrem suum,
imminens periculum devitavit. Hoc itaque modo, dum sibi cavit praecipitium
corporis, fratribus, ne in animarum mortem corruerent, barathrum clausit
iniquitatis.
CAPUT IV.
Quomodo Romualdus se ad eremum contulit. Cumque in ejus animo perfectionis
amor magis ac magis in dies cresceret, nullamque mens ejus requiem
inveniret, audivit quia in Venetiarum partibus quidam spiritualis vir esset,
Marinus nomine, qui eremiticam duceret vitam. Consensu itaque ab abbate et
fratribus nimirum facillime impetrato, ad praedictum venerabilem virum
navigio discurrente pervenit, et sub illius regimine degere humillima mentis
devotione instituit. Erat autem Marinus, inter caeteras virtutes, vir
simplicis animi et sincerissimae admodum puritatis, nullo quidem magisterio
eremiticae conversationis edoctus, sed ad hanc solummodo bonae voluntatis
impulsu fuerat incitatus. Porro autem hunc vivendi morem habebat, ut per
continuum anni circulum tribus in hebdomada feriis mediam panis buccellam et
pugillum fabae gustaret, tribus vero vinum et pulmentum discreta sobrietate
perciperet. Psalterium quidem per dies singulos totum canebat. Sed nimirum
rudis, et nullatenus 432 ordine vitae singularis instructus, sicut ipse
postmodum B. Romualdus hilariter referebat, plerumque, de cella exiens, una
cum discipulo passim per latitudinem eremi psallendo spatiabatur, nunc sub
ista arbore vicenos, nunc sub illa tricenos vel quadragenos concinens
psalmos. Romualdus autem, quia saeculum idiota reliquerat, aperto psalterio,
vix suorum versuum notas syllabatim explicare valebat; et haec oculorum in
ima defixio intolerabilem sibi importunitatem acediae generabat; Marinus
vero virgam in dextera gerens, Romualdo e diverso sedenti sinistram capitis
partem saepissime verberabat. Post multa autem Romualdus, gravi admodum
necessitate compulsus, humiliter ait: Magister, si placet, a dextro me
deinceps tempore percute, quia jam laevae auris auditum funditus perdo.
Tunc ille, tantam ejus patientiam admiratus, indiscretae severitatis
temperat disciplinam.
CAPUT V.
Qualiter Petrus Urseolus est primo dux factus, et postmodum sit conversus.
Eodem vero tempore Petrus, cognomine Urseolus, Dalmatici ducatus gubernabat
habenas. Qui videlicet ad hujus fastigium dignitatis ascendere idcirco
meruerat, quia decessoris sui, Vitalis scilicet Candiani, peremptoribus
fautor exstiterat. Cur autem ille a suis exstinctus sit, non ab re esse
arbitror, si servatae compendio brevitatis exponam. In conjugium namque
germanam Ugonis magni illius marchionis acceperat, et, aemulatione leviri
suadente, multos ex Longobardiae 433 et Tusciarum partibus milites,
profligatis pecuniarum stipendiis, acquirebat. Hoc autem Venetiarum incolae
non ferentes, clam iniere consilium ut repentino impetu ducis palatium
armati violenter irrumperent, eumque cum omni domo sua in ore gladii absque
ulla retractatione necarent. Hujus denique conventiculae conjuratione
comperta, Vitalis dux, nocturnis diurnisque vallatus excubiis, hostiles
insidias ad nihilum redigebat. Illis autem haec et illa tentantibus, sed ad
inceptae factionis effectum attingere non valentibus, tandem visum est ut
domum Petri, quae ducis palatio adjacebat contigua, prius incenderent,
istoque modo et ducem caperent et universa ejus domestica concremarent.
Istius vero rei experiendae consensum a Petro, qui eorum consilii particeps
fuerat, flagitantes, hujus tandem mercedis foedere pacti sunt, ut pro una
ejus domo, quam igne consumerent, totam ditioni illius Venetiam subderent,
et, deleto illo quem exosum habebant, ducem hunc loco ejus protinus
subrogarent. Hoc igitur modo Petrus Dalmatici regni adeptus est principatum,
qui postmodum, ambitionis suae jam voluptate potitus, respectu divinae
gratiae demum corde compunctus est.
Quidam autem
venerabilis abbas, Guarinus nomine, ex ulterioris Galliae finibus orationis
gratia per diversas mundi regiones peregrinari solitus erat. Hic quoque ad
ducem veniens, ab eo protinus ut sibi ad evadendum tanti reatus periculum
consultum praeberet exactus est. Accersitis igitur Marino et Romualdo, hoc
sibi communi jubetur sententia, ut saeculum simul cum ipso, quem per nefas
invaserat, ducatu relinqueret, et, quia ad alienae dominationis arcem
injuste proruperat, ipse se alienae potestatis dominio subjugaret. Ille
autem homo nimirum in potestate positus, quia conversionem suam manifeste
facere ausus non est, tutum putavit hoc utendum esse consilio. Imminente
igitur festivitate sancti cujusdam martyris, ex cujus vocabulo basilicam in
propria possessione adhuc privatus habuerat, illic pridie uxorem suam
praemisit, ipse quasi mox secuturus; hoc ei praecipiens, ut et 434 ornatum
ecclesiae accuratissimum provideret, et secum venientibus sumptuosas
epularum delicias in crastinum praepararet. Ipse autem post conjugem
remanens, his de suis thesauris, quae sibi videbantur, ablatis, cum quodam
suo familiari, Joanne scilicet Grandenico, qui praefatae conjurationis
conscius fuerat, et cum tribus illis beatis viris quos praeposuimus navem
ascendit, deinde in Galliam ad monasterium abbatis Guarini magnus conversus
aufugit. Petro igitur et Joanne monachis in S. Michaelis coenobio factis,
Marinus et Romualdus, non longe a monasterio degentes, ad singularem vitam,
cui assueti fuerant, revertuntur. Quibus etiam ipsi jam dicti fratres,
peracto vix annuo spatio, ad perferendam ejusdem solitudinis districtionem
aggregati sunt.
CAPUT VI.
Qualiter Romualdus uno anno de pugillo ciceris per diem, et tribus annis de
sua agricultura vixit. Interea Romualdus, accenso mentis desiderio, coepit
de virtutibus in virtutes mirabiliter crescere: et reliquos fratres sanctae
conversationis gressibus longius anteire: ut jam, quidquid inter fratres
sive de spiritualibus sive etiam de corporalibus ipse decerneret, cunctis
volentibus, ejus omnino sententia praevaleret. Ipse quoque Marinus gaudebat
Romualdo esse devotus, cui nuper fuerat ipse praelatus. Per continuum quippe
annum Romualdus nihil aliud in cibum habuit, nisi tantum per singulos dies
ex uno pugillo elixi ciceris vixit. Tribus vero annis ipse et Joannes
Grandenicus, sarculis terram frangentes, et triticum seminantes, ex manuum
suarum labore vixerunt. Qui nimirum, dum agriculturam exercebant, pondus
jejunii duplicabant. 435
CAPUT VII. De
diversa pugna diaboli, quam sustinuit. Impugnabat tamen diabolus Romualdum
multis et variis tentationum immissionibus, maxime initio conversionis,
mentemque ejus per multa vitiorum incentiva raptabat, modo illi in memoriam
revocans quae et quanta, ut puta vir strenuus, in saeculo acquirere potuit;
modo quae ingratis propinquis necdum post se concupiscibiliter haereditanda
reliquit; modo parva nimis et nullius meriti esse quae faceret, accusabat;
modo, tanti laboris honorem incutiens, longae vitae spatium promittebat. O
quam saepe, cellulam ejus percutiens, eum, cum adhuc vix obdormisceret,
excitavit, et quasi jamjam imminente crepusculo, per totam noctem vigilando
deduxit! Per continuum ferme quinquennium, super pedes ejus et crura
diabolus nocturno tempore jacuit; et, ne huc illucque se facile verteret,
typo phantastici ponderis aggravavit. Quis explicare valeat quot frementes
vitiorum bestias pertulit? quam saepe praesentes iniquos spiritus durissimis
increpationibus effugavit? Unde etiam, si fratrum aliquis silentii tempore
cellam ejus quavis necessitate compulsus adiret, statim miles Christi
paratus ad praelium, solito more, ipsum esse existimans diabolum, claris
vocibus increpabat, dicens: Quo tendis modo, turpissime? Quid tibi in eremo,
de coelo dejecte? Recede, canis immunde; evanesce, coluber veternose. His
igitur et hujusmodi verbis declarabat se cum malignis spiritibus in acie
semper assistere, et fidei se armis accinctum provocantibus hostibus in
campum protinus obviare.
CAPUT VIII.
Unum genus vitae Romualdi; et de poenitentia Petri ducis, et prophetia ejus.
Contigit autem ut aliquando, librum de vita Patrum legens, in illum locum
incideret 436 ubi continetur quod quidam fratres, per continuam hebdomadam
singulariter jejunantes, Sabbatorum die pariter convenirent; ipsoque et
Dominico die jejunii rigorem interponerent, et remissius victitarent. Quem
vivendi ordinem statim Romualdus arripuit, et in eo quindecim fere annis vel
eo amplius continua austeritate permansit. Petrus autem dux, quia multis
educari deliciis solitus fuerat, jamjam sub tam districti jejunii pondere
succumbebat.
Unde se ad pedes B. Romualdi humiliter stravit. Jussus
vero ut surgeret, necessitatem suam cum verecundia coactus aperuit. Pater,
inquit, quia magnum corpus habeo, pro peccatis meis ex hac paximatii
medietate sustentare me non possum. Romualdus igitur, fragilitati pie
compatiens, consuetae mensurae quadram paximatii super addidit, et sic
labenti jam fratri, ne omnino deficeret, misericordiae manum tetendit, et ad
peragendum bene vivendi iter quod coeperat confirmavit. Hunc filius ejus
sibi aequivocus, vir valde secundum saeculum prudens, aliquando visitavit.
Cui Pater, nescio utrum prophetiae spiritu seu revelationne aliqua,
quaecunque sibi essent eventura praedixit. Novi, inquit, fili mi, procul
dubio, quia ducem te constituent, et prosperaberis. Tu tantummodo satage ut
et Ecclesiis Christi sua jura conserves, et erga subditos, alicujus amore
vel odio, a justitia non declines.
CAPUT IX. Aliud
vivendi genus Romualdi. Post haec autem Romualdus iterum legens quia sanctus
Silvester urbis Romae episcopus Sabbatorum diem jejunandum esse, ut revera
sancti Paschatis vigilias, instituerit, mox remissionem Sabbati in quintam
feriam commutavit, et sic, infirmorum imbecillitati consulens, longum
jejunium discretione habita facilius reddidit. Hanc nimirum vivendi regulam
cunctis sectatoribus singularis vitae praefigens, ut tunc se unusquisque
eremiticae vitae jejunium tenere cognoscat, si per hebdomadam triduanas, 437
et biduanas jejunando, quinta feria et Dominicis diebus olera vel quodcunque
liquamen cum gratiarum actione percipiat, exceptis videlicet duabus anni
Quadragesimis; in quibus non solum ipse sed et plerique sui discipuli totius
hebdomadae soliti erant continuare jejunium. Et certe satis congruum erat ut
qui Deum in choro laudare semper studebat et tympano, praecipuas
modulationis harmonicae consonantias, diapason videlicet et diapente atque
diatessaron, jugiter in aures incircumscripti luminis personaret. Jejunare
autem omnino, hoc est diem absque ullo cibo transigere, licet ipse
saepissime fecerit, aliis omnimodo prohibebat. Dicebat enim ad perfectionem
tendenti hoc summe congruere, ut quotidie comedat et semper esuriat,
quatenus hoc caro per consuetudinem leviget, quod grave novitiis initio
conversionis apparet.
Parvipendebat autem si quis ad tempus magnum quid inciperet, si non etiam in
eo longanimiter perseveraret.
Vigilias vero temperate et cum magna discretione
faciendas maxime suadebat, ne cui fortasse contingeret ut sopori, peractis
nocturnis officiis, consentiret. Sane hujusmodi somnum vir sanctus in tantum
habebat exosum, ut si quis ei confiteretur, post duodecim psalmorum
vigilias, vel maxime circa diluculum obdormisse, nequaquam posset eo die cum
ejus licentia sacra missarum solemnia celebrare.
Dicebat etiam melius esse, si possibile sit, unum psalmum
ex corde et cum compunctione cantare quam centum cum mentis fabulatione
percurrere. Cui autem haec gratia perfecte data non esset, hortabatur tamen
nequaquam desperare, nequaquam vel ab ipsa corporali exercitatione
tepescere, donec ipse qui voluntatem dedit tribuat etiam aliquando
facultatem. Tantummodo orationis incensum mentis intentio in Deum semel fixa
custodiat, quod exterius veniens cogitationum aura perturbat. Ubi enim est
intentio recta, contra voluntatem cogitatio veniens non est nimium
formidanda.
438
CAPUT X. De
comite qui vaccam rapuit, et eam comedendo necatus est. Quodam vero tempore,
dum adhuc in Galliae finibus moraretur, familiarem sibi quemdam habebat
agricolam, qui sibi et utensilia quibus in cella opus est aliquando
faciebat, et si quid ei opportunum esset, ditior charitate quam rebus, de
suae paupertatis inopia hilariter ministrabat. Hujus vaccam comes quidam
superbus et tumidus, missis parasitis, impetu barbarico rapuit, ejusque
carnes praeparari sibi ad prandium cum magna gulae aviditate praecepit. Ecce
autem rusticus cellam Romualdi festinus aggreditur, jacturae suae casum
clamosis ululatibus vociferatur, spem suam et suae domus ablatam esse
conqueritur. Sanctus itaque Romualdus ad eumdem comitem concito gradu
nuntium dirigit, et ut pauperi animal suum reddat humillima supplicatione
deposcit. Cujus preces lubricus comes protervo spiritu respuit, et quem
saporem crassae vaccae lumbi potuissent habere, quia ipso die esset
gustaturus, asseruit. Adveniente autem hora prandii, apposita mensa, vaccae
carnes allatae sunt, et, divinae ultionis jam imminente sententia, in ipso
edendi initio comes frustum bovini renis abscindens, sibi in os misit.
Quod repente in illius gutture tam immobiliter haesit, ut nec ad interiora
descendere nec foras ejici ullis conatibus potuisset. Sicque inter suorum
manus intercluso spiraminis aditu terribili morte necatus est, et unde
contra Dei servum concupiscentiam carnis explere ad saturitatem voluit, inde
justo Dei judicio carnalem vitam adhuc jejunus amisit.
CAPUT XI. De
Olibano conversionem promittente. Alius quidam comes, Olibanus nomine, in
eisdem Galliarum partibus erat, sub cujus jure monasterium quoque praedicti
Guarini abbatis fuerat positum. Qui sublimi quidem culmine terrenae
potestatis erectus, sed 439 multis erat peccatorum molibus aggravatus. Hic
aliquando Romualdum gratia visitationis adiit, et, caeteris extra cellulam
manentibus, solus cum solo gestorum suorum seriem narrare quasi per
confessionem coepit. Cui vir venerabilis, his quae ab eo referebantur
auditis, respondit aliter eum salvari minime posse, nisi mundum relinquens
ad monasterium convolaret. Comes autem, mox mente turbatus, ait quia
videlicet sui spirituales viri, qui ejus acta cognoscerent, nequaquam ita
sentirent neque tam intolerabilem rem sibi aliquando suaderent. Ascitis
itaque episcopis et abbatibus qui secum venerant, coepit in commune
perquirere [an] ita res sicut Dei servus testabatur se haberet. Illi autem
B. Romualdi sententiam omnes una voce confirmant, se autem id comiti eatenus
non dixisse, terrore constrictos, excusant. Tunc comes, semotis omnibus, hoc
cum B. Romualdo secreto valde consilio pepigit, ut ad Casinum montem sub
praetextu orationis pergeret, et in monasterio S. Benedicti divino se
servitio irrevocabiliter manciparet.
CAPUT XII. De
Sergio ad saeculum reverti volente. Interea Sergius pater Romualdi monachus
efficitur, sed aliquanto post, suadente diabolo, factae conversionis
poenitens, in Aegyptum redire conatur. Quod protinus monachi, coenobii
videlicet sancti Severi, quod non longius ab urbe Ravenna est positum, ubi
corpore, non corde Sergius habitabat, B. Romualdo indicare per nuntium
studuerunt. Hac ille sinistra relatione perculsus necessarium esse decrevit
ut Guarinus abbas et Joannes Grandenicus una cum comite ad ejus
conversationem pergerent, ipse vero pereunti patri quantocius subveniret.
Petrus autem dux extremum jam diem feliciter clauserat. His itaque duobus
comitem in eorum fide commisit, utrique quidem, sed Joanni praecipue, qui ei
subditus erat, per obedientiam specialiter mandans ut, etiamsi Guarinus
abscederet, ipse se nunquam a comite separaret.
CAPUT XIII. De
prudentia Romualdi, et labore itineris, et disciplina in patrem. Audientes
autem illius regionis incolae quia Romualdus abire disponeret, nimio moerore
turbati sunt, et, tractantes intra se qualiter ab hac illum intentione
reprimerent, hoc illis tandem potissimum visum est ut eum missis
interfectoribus impia pietate perimerent, quatenus, quia eum non poterant
retinere viventem, haberent pro patrocinio terrae vel 440 cadaver exanime.
His vero cognitis Romualdus caput suum undique decalvavit, et, hujus rei
exsecutoribus cellulae ejus jam appropinquantibus, primo fere diluculo
comedere quasi per aviditatem coepit. Illi autem hoc videntes dementiam
credidere, et, arbitrantes mentem laesam esse, corpus laedere dedignati
sunt. Sic videlicet, sic prudens spiritualis David insania stultam
carnaliter sapientium superavit astutiam (I Reg. XXI). Nam et volentes
peccare cohibuit, et ad meritorum suorum cumulum sine mortis formidine
mortis periculum declinavit. Deinde jam libera uti facultate permissus, non
equo fultus, non vehiculo deportatus, sed solum in manu ferens baculum,
nudis plantis, ex intimis Galliarum finibus Ravennam usque pervenit, ibique
patrem ad saeculum reverti volentem reperiens, in ligno pedes ejus fortiter
strinxit, gravibus eum vinculis alligavit, verberibus duris afflixit, et
tandiu corpus ejus pia severitate perdomuit, donec ejus mentem ad salutis
statum Deo medente, reduxit.
CAPUT XIV.
Quomodo Sergius vidit Spiritum sanctum. Sergius igitur tandem sanae mentis
recepto consilio, quidquid prius retrograda voluntate deliquit,
multipliciter postmodum rectis sanctae conversationis gressibus emendavit.
Habebat denique inter caetera consuetudinem ante quamdam Salvatoris imaginem
frequenter assistere, ibique peculiarius orans, uberibus lacrymis et multa
se cordis contritione mactare. Quadam igitur die, dum ibi attentius in
oratione persisteret, (nova res, et nostris temporibus inaudita!) repente
sibi nescio qua specie Spiritus sanctus apparuit.
Qui
protinus a Sergio quis esset interrogatus, manifeste quia ipse esset
Spiritus sanctus asseruit, et subito quasi pertransiens ab oculis se
aspicientis evasit. Statim ille in exstasim raptus, atque ejus quem viderat
igne succensus, coepit per claustrum monasterii post eum velociter currere,
fratresque qui illic aderant, magno fervoris impetu, quo Spiritus sanctus
abisset, interrogare. Illis autem in insaniam cum cecidisse putantibus atque
illum dure corripientibus, asserebat Sergius se Spiritum sanctum absque ulla
dubietate vidisse, et ante suum conspectum visibiliter pertransisse. Qui
statim languore correptus lecto decubuit, et intra paucos dies felici
consummatione finivit. Hinc sane probatur quod divina voce ad Moysen
dicitur: Non enim videbit me homo et vivet (Exod. XXXIII). Hinc Daniel cum
non Deum, sed visionem Dei se conspexisse diceret, addit: Elangui et
aegrotavi per dies plurimos (Dan.
VIII). Recte igitur Sergius, postquam aeternam vitam, quae
Deus est, cernere meruit, a temporali mox vita defecit. 441
CAPUT XV. De
crure Joannis propter inobedientiam fracto. Olibanus autem coines, sua
relinquens filio cum multa divitiarum copia, quindecim scilicet onustis
thesauro sagmariis, comitantibus cum Guarino et Joanne, ipso quoque Marino,
ad B. Benedicti se monasterium contulit, et vale dicens his qui secum
venerant, nil tale de eo usque tunc suspicantes, multis gemitibus et amaris
se fletibus affligentes ad propria remeare coegit. Marinus autem paulo post
Apuliam versus abiit, ibique postmodum in solitudine habitans ab Agarenis
est latrunculis interfectus. Brevi post tempore Guarinus orationis causa
discurrere solitus, Joannes vero fratris exemplo ad idem religionis officium
provocatus, Hierosolymam commeare pari consilio decreverunt. Hoc igitur
Olibanus cognito, tristis et flens obsecrare devotissime coepit ne se
violata fide desererent, sed, sicut B. Romualdus praeceperat, in Dei illum
servitio custodirent, addens etiam: Memento tu saltem, Joannes, quia
magister tuus in tua me propensius fide commisit, et titulum tibi
inobedientiae, si discedis, opposuit. Illi autem obstinata intentione in
proposito persistentes, relicto tandem Olibano, peregrinationis iter
arripiunt. Cumque descendentes de monte jam in campestria declinassent,
figentes se loco necessarium aliquid inter se tractare coeperunt. Et, inter
agendum, subito Guarini equus furioso rotatus impetu in aliam partem invito
sessore divertit, et Joannis tibiam ferrato calce percutiens fregit. Qui
illico ad terram nimio dolore prostratus, jam sero memor, magistri praecepta
ad mentem revocat, et se pertidum, se inobedientiae reum verbis publicae
confessionis accusat. In fracto namque crure didicit quia fidem frangere
peccatum fuit. Et, quia ipse rationis capax magistro inobediens exstitit, ad
incolumitatis suae custodiam irrationale animal sessori obedire nescivit.
Deinde, illuc unde venire coeperat rediens, cellam sibi aedificari prope
monasterium petiit, ibique per triginta fere annos, quandiu vixit, sancta
conversatione permansit. Multa 442 in eo charitas, mira humilitas,
abstinentia vero districta nimis et cauta, ita ut nec intra claustrum
monasterii quisquam sciret vir sanctus qualiter jejunaret. Inter reliqua
autem virtutum dona, ita exosum habebat detractionis vitium quatenus, mox ut
quis ad detrahendum os aperiret, velut sagitta vigore lapidis repercussa in
dirigentem protinus redundaret, ita ab eo illius obtrectatio reprimeretur.
Post ejus vero obitum nonnulla per eum miracula divinitus facta sunt.
CAPUT XVI. De
Romualdo a daemonibus percusso. Romualdus autem, post patris correptionem,
in palude Classis cellulam figens, in loco qui Pons Petri dicitur habitavit.
Postmodum vero, non corporis aegritudinem metuens, non fetoris nauseam
perhorrescens, sed ne imbecillitatis occasione quantumlibet se ab
abstinentiae rigore remitteret, ad Classis itidem praedium, ubi est ecclesia
B. Martini quae dicitur in Sylva, migravit. Ibi vero quadam die, dum
completorium caneret, quia antiquum illic coemeterium fuerat, ut saepe fit,
subito illi ex hujusmodi recogitatio incidit, moxque ejus animum magnus
phantasticae illusionis horror invasit. Cumque hoc crebrius in mente
revolveret, ecce maligni spiritus repentino impetu cellam ejus ingressi
protinus illum in terram sternunt, immani eum caede conficiunt, et exhaustis
longo jejunio membris dirissimos ictus illidunt. Tandem Romualdus, inter
ipsa percussionum verbera respectu divinae gratiae visitatus, in hanc vocem
erupit: Chare Jesu, dilecte Jesu, quare me dereliquisti?
Nunquid omnino me inimicorum manibus tradidisti? Ad haec omnes iniqui
spiritus divina virtute fugati sunt. Et continuo tanta divini amoris
compunctio Romualdi pectus accendit, ut totum cor ejus in lacrymas quasi
cera liquesceret, et de tot allisionibus sauciati corporis nil sentiret. Mox
sanus et validus de terra surrexit, et, licet impediente adhuc sanguine, ad
eumdem psalmi versum quem reliquerat rediit. In ingressu quippe daemonum
fenestra cellulae in frontem illius impegit, 443 in qua manifesta postmodum
cicatrix occalluit, quae evidens vulneris indicium, quandiu vir sanctus
vixit, ostendit.
CAPUT XVII. De
iniquis spiritibus, qui sibi velut dirae volucres apparebant. Jam igitur
miles Christi, assueto bello robustior, studebat quotidie ad majora
proficere, de viribus in vires crescere, et, semper semetipso fortior,
nullas jam poterat enervati hostis insidias formidare. Saepe enim sibi in
cella residenti, velut teterrimi corvi vel vultures, iniqui spiritus
videbantur assistere, et quasi ad custoditum animalis cadaver, quia non
audebant accedere, cogebantur eminus aspectare.
Saepe se in figuris Aethiopum, saepe se per
diversorum animalium species ostendebant.
Quibus clarus Christi triumphator insultabat, dicens: Ecce paratus sum,
venite; et si quae in vobis est virtus, ostendite. Nunquid jam omnino
deficitis? nunquid jam victi estis, et aliquas contra Dei servulum certandi
machinas non habetis? His denique et hujusmodi verbis confundens iniquos
spiritus, confestim eos, velut missis totidem jaculis, effugabat. Videns
ergo diabolus quia per semetipsum contra Dei famulum praevalere non posset,
ad callida argumenta conversus, quocunque vir sanctus ibat, discipulorum
ejus animos adversus eum in malitiam excitabat, ut, quia retentari cum ab
accenso sui fervoris impetu impossibile fuerat, saltem ab alienae salutis
cura compesceret, et, quia ipse ab hoste superari minime posset, vel ex
aliis victoriam non negaret.
CAPUT XVIII. De
monachis Romualdum verberantibus, et divina ira percussis. Aliquando namque
ad locum qui Balneum dicitur, qui videlicet in Saxenati constitutus est
territorio, transiit; ubi etiam non pauco tempore commorans, monasterium 444
ad B. Archangeli Michaelis honorem construxit, a quo non longe cellam in ea
nabitaturus intravit.
Illuc autem Hugo marchio septem sibi pro
necessitate misit numismatum libras; quas ille, ut bene prodigus
misericorditer dispensaret, accepit. Audito itaque quod monasterium
Palatioli fuisset igne consumptum, sexaginta solidos de praedicta pecunia
fratribus in adjutorium direxit, reliqua autem, ut in simile opus
expenderet, reservavit. Cognito hoc, monachi S. Michaelis belluino contra
eum furore commoti sunt, tum quia pravis eorum moribus contrarius jam in
multis exstiterat, tum quia quae illi deferebantur, non eis omnia, sed
quaedam aliis impendebat.
Facta igitur conspiratione, unanimiter cellam ejus cum
sudibus et phalangis irrumpunt, verberibus eum multis afficiunt, et,
direptis omnibus, turpiter dehonestatum de finibus suis expellunt.
Cum itaque eliminatus abiret, et nimia tristitiae vis in
mentis ejus jam interiora descenderet, hoc apud semetipsum deliberat, ut jam
de caetero sua contentus, alienae salutis curam omnino postponat. Postquam
videlicet cogitationem tantus animum ejus terror invasit ut, si in eo quod
mente conceperat obstinate persisteret, periturum se damnandumque divino
judicio nullatenus dubitaret. Monachi autem compotes diu desideratae
ultionis effecti, et quasi projecto gravi onere levigati, hoc quod in Dei
famulum egerant multis inter se laudibus efferunt, et in immoderatum ludum
atque cachinnum se laetitia lenocinante resolvunt; deinde etiam, ut tanti
gaudii solemnitatem quodammodo jucundissimam faciant, sumptuosas deliciarum
copias sibi ad convivium parant. Erat vero tunc hiems, quae non solum
vicissitudini temporum, sed frigidis quoque eorum mentibus aptissime
congruebat. Unus autem ex eis, qui in beatissimum Christi famulum saevior
fuerat, mel acquirere, unde mulsum epulantibus faceret, satagebat. Cumque
Sapin fluvium hoc sudio transmearet, offendentibus in plancas pedibus,
subito de ponte dejicitur, et fluviali voragine funditus absorbente raptatus
exstinguitur. Justo videlicet 445 Dei judicio, ut turbida illum aqua
satiaret ad mortem; quia, in eo quod flere debuerat, mellis dulcedinem ad
vitae concupierat voluptatem. Nocte vero, dum omnes ex more quiescerent,
descendente crebra nivium multitudine, repente tota communis aedificii super
eos fabrica corruit, et alteri caput, alii brachia, et alii crura vel
quaelibet alia membra contrivit. Uni etiam eorum oculus evulsus est, et
merito divisionem corporeae lucis pertulit, qui divisus a proximo, etiam si
alterum haberet, geminae charitatis unum lumen amisit.
CAPUT XIX. De
jussione sancti Apollinaris ad Romualdum.
Aliquando autem vir sanctus non longe mansit a Catria.
Cumque ibi aliquandiu moraretur, manifeste sibi B.
Apollinaris apparuit, et quatenus ad suum monasterium pergeret, ibique
potius habitaret, ex magna auctoritate praecepit. Quod vir sanctus nequaquam
negligendum ducens, locum in quo morabatur sine cunctatione deseruit, et quo
missus fuerat impiger festinavit.
CAPUT XX. De
habitatione ejus in Origario. Inclusus est etiam quodam tempore vir
venerabilis in palude Commiaclensi, quae dicitur Origarium: unde postmodum,
prae nimio palustris coeni fetore, et corrupto aere, ita totus tumefactus et
depilatus exiit, ut nequaquam eadem quae inclusa fuerat species videretur,
Nam et caro ejus tota eatenus erat viridis, ut vix stellioni discolor
appareret.
CAPUT XXI. De
cella incensa, et per orationem exstincta. Alio quoque tempore in insula
quae Pereum dicitur habitavit; quae videlicet insula a Ravenna urbe duodecim
fere millibus distat. Ibi vero dum in cella cum quodam 446 venerabili viro,
suo nimirum discipulo, Guilielmo nomine, moraretur, angusti parietes
habitaculi repente flamma corripuit, deinde ad alta conscendens, dominari
per tecta liberis jam viribus coepit. Protinus vir sanctus ad solitae
defensionis argumenta confugiens, non quae ibi erant reposita foras
extrahere, non, ut mos est, tecti scindulas dissipare; non aquarum
abundantiam spargere, non ullis impulsus est ad exstinguendos ignes nisibus
anhelare; solummodo orationem fudit, et confestim stridentes ignium globos
divina virtus exstinxit.
CAPUT XXII. De
Rege hospite Romualdi; et quia Abbatiam suscepit. Eodem vero tempore junior
Otto Imperator, Classensem abbatiam ordinare desiderans, optionem fratribus
dedit, ut quem ipsi vellent, indubitanter eligerent. At illi continuo
unanimiter expetunt Romualdum. Imperator autem, diffidens beatum virum ad
regiam aulam evocari posse per nuntium, ire ad cum per semetipsum voluit, et
ad cellam ejus sole jam occidente pervenit. Cui Romualdus, quia magnum
hospitem in parva domo susceperat, lectulum suum ad quiescendum dare
dignatus est. Coopertorium tamen rex noluit, quia asperrimum judicavit. Mane
autem facto, rex eum secum ad palatium duxit, tandemque sibi instare, ut
abbatiam susciperet, multis precibus coepit. Qui cum reluctaretur, et regiae
petitioni assensum penitus denegaret, rex autem e contrario
excommunicationem et anathema ab omnibus episcopis, archiepiscopis, et toto
synodali concilio minaretur, tandem imminente necessitate succubuit, et
animarum regimen coactus accepit. Referebat tunc hoc sibi nequaquam videri
novum, sed ante quinquennium sibi fuisse divinitus revelatum. Regebat itaque
monachos sub districta regulae disciplina, neque alicui ab ea declinare
impune licebat; non denique nobilis, non litteris eruditus per actus
illicitos in dextram laevamque partem deflectere, vel a rectae
conversationis audebat rectitudine deviare. Vir denique sanctus cordis
oculos in coelum figens, ut Deo in omnibus obtemperaret, non timebat
hominibus 447 displicere. Hoc autem fratres considerantes, semetipsos prius
accusant quia hunc sibi praeesse poposcerant; deinde multis eum detractionum
susurrationibus lacerant, et duris scandalorum aculeis vexant.
CAPUT XXIII. De
abbatia dimissa; et pace inter regem et Tiburtes facta. Romualdus itaque
videns et suam perfectionem ali quatenus minui, et illorum mores proclivius
in de teriora converti, regem impiger adiit, et, eo non leviter reluctante,
una cum archiepiscopo Ravennate, in utriusque conspectu virgam projecit, et
monasterium demisit. Porro autem rex Tiburtinam tunc civitatem obsidebat.
Cives enim inclytum ejus ducem, Mazolinum nomine, interfecerant, ipsum
quoque regem correptis armis a suis moenibus exturbarant. Unde non dubium
est B. Romualdum illuc ex divina providentia missum, qui imminens tot
animarum periculum sequestra pace delevit. Hoc etenim inter eos pactus est,
ut Tiburtes ad honorem regis murorum partem diruerent, obsides darent, ducis
vero interfectorem ad ejus matrem catenatum dirigerent. Quae sancti viri
fusis ad Deum precibus mitigata, crudeliter offensa, et crimen indulsit, et
incolumem ad propria redire permisit.
CAPUT XXIV. De
sancto Venerio. Fecit quoque venerabilis vir apud Tibur alium boni operis
fructum, quem silentio praetereundum esse non arbitror. Quidam namque beatus
vir, Venerius nomine, habitare primitus in monasterio coepit cum tanta
humilitate et simplicitate, ut omnes illum fratres subsannando despicerent,
et delirum eum atque dementem esse putarent. Alii namque illum saepe
colaphizare, alii sordida, qua lebetes lavabantur, aqua perfundere; alii
diversis illum solebant conviciorum jurgiis lacerare. Cumque ille se
perpenderet inter tot adversa tranquillum suae mentis statum servare non
posse, consortium deserens, in solitudinem fugiens properavit. Ubi per sex
annos, absque vino omnique pulmento, sub nimiae districtionis 448 ariditate
permansit. Hunc itaque Romualdus, audita ejus fama, visitare curavit. Quem
interrogans sub cujus regimine degeret, cujusve arbitrio suae conversationis
obedientiam exhiberet; respondit se, alieno solutum imperio, hoc sequi quod
sibi utilius videretur. Cui Romualdus ait: Si crucem Christi portas,
superest ut Christi obedientiam non relinquas. Vade igitur, et consensu a
proprio abbate suscepto, revertere, et sub ejus dominio humiliter vive;
quatenus sacri operis aedificium, quod bona voluntas aedificat, humilitas
erigit, obedientiae virtus extollat.
Haec, et multa
alia aedificationis monita proferens, docuit eum qualiter cogitationibus
suis resistere qualiter posset iniquorum spirituum infestationibus
repugnare, et ita confirmatum et instructum in multa eum alacritate
reliquit. Ille igitur, sancti viri documenta gratanter amplectens, abbatem
suum protinus adiit, consensum accepit, et ad dilectam solitudinem
quantocius remeavit. Volens autem in possessione sui monasterii habitare,
ascendit in quoddam saxum nullis hominum vestigiis pervium, et ab humana
penitus conversatione remotum, ibique per quatuor annos omni humano solatio
destitutus, singulariter habitans, exceptis tribus buccellis quas de
monasterio secum detulerat, non panem comedit, non vinum bibit, non coctum
aliquid omnino gustavit, sed solis arborum pomis et herbarum radicibus
vixit. Erat autem in eodem saxo quaedam concavitas, ubi colligebatur aqua in
hieme, ex qua vir sanctus tota bibebat aestate.
Tandem vero cognito quod ibi servus Dei moraretur, coeperunt ad eum multi
confluere, ciborum alimenta deferre, et quaeque sibi quasi necessaria
ministrare. Quorum ille nullius indigens, cuncta pastoribus pecorum et aliis
indigentibus exhibebat. Exhortante autem loci episcopo, basilicam sibi fieri
et consecrari permisit.
In qua ipse
aliquanto post defunctus est, et a quibusdam se quaerentibus inventus est
acclivis ante altare, quasi causa orationis in cubitis et genibus jacens.
Ubi nonnulla per eum Dominus miraculorum signa operari dignatus est. Sic
denique, sic bona terra uberes fructus reddidit, quae verbi semen ex ore
Romualdi multiplicatum suscepit. 449
CAPUT XXV. De Tammo, et religione regis Ottonis.
Apud praedictam quoque civitatem convertit beatissimus vir (Romualdus)
Tammum quemdam Teutonicum, qui, sicut dicitur, in tantum regi familiaris et
charus exstiterat, ut utriusque vestes utrumque contegerent, et amborum
manus una paropsis communi saepe convivio sociaret. Crescentius namque
senator Romanus indignationem regis incurrens, in montem qui dicitur sancti
Angeli, confugium petiit, et, quia munitio inexpugnabilis est, obsidente
rege ad defendendum se fiducialiter praeparavit. Cui Tammus ex praecepto
regis jusjurandum securitatis praestitit, et ita ille deceptus, adnitente
papa, qui sibi inimicus erat, quasi reus majestatis capitalem sententiam
subiit. Cujus uxorem postea imperator in concubinam accepit. Quia igitur
Tammus et fraudis conscius et perjurio tenebatur obnoxius, idcirco a beato
Romualdo jussus est relinquere saeculum.
Qui mox a rege licentiam expetens, non modo facilem
reperit, sed nimium etiam alacrem fecit.
Erat enim
praedictus imperator monastico ordini valde benevolus, et nimia circa Dei
famulos affectione devotus.
Ipse autem rex,
ex eodem crimine beato viro confessus, poenitentiae causa nudis pedibus de
Romana urbe progrediens, sic usque in Garganum montem ad S. Michaelis
perrexit ecclesiam. Per totam etiam Quadragesimam in Classensi monasterio B.
Apollinaris, paucis sibi adhaerentibus, mansit. Ubi jejunio et psalmodiae,
prout valebat, intentus, cilicio ad carnem indutus, aurata desuper purpura
tegebatur. Lecto etiam fulgentibus palliis strato, ipse in storea de
papiriis confecta tenera delicati corporis membra terebat. Promisit itaque
B. Romualdo quod, imperium relinquens, monachicum susciperet habitum; et,
cui innumeri mortales erant obnoxii, jam ipse pauperculo subjectus coepit
esse debitor sui.
CAPUT XXVI.
Quod Romualdus apud Casinum aegrotavit, deinde ad Pereum venit. Romualdus
igitur cum eo, quem praediximus, Tammo, et cum Bonifacio viro 450
clarissimo, quem nunc felicissimum martyrem se habere Russiana gloriatur
Ecclesia, et cum aliis conversis Teutonibus, a Tiburis oppido ad monasterium
B. Benedicti, quod in Casino constitutum est, monte devenit. Ibi nempe
graviter infirmatus est, sed cito ex divina misericordia convaluit. Habebat
autem equum satis egregium, quem sibi Busclavi Sclavonici regis filius
dederat, factus ab eo monachus. Hunc vir sanctus humilitatis studio
permutavit, et lucroso concambio asinum laudabilis negotiator accepit
(Matth. XXII). Nimio quippe Redemptoris nostri desiderio, qui asellae tergo
consederat, vir venerabilis hoc ipsum animal libentius equitabat. Cum his
igitur omnibus superius nominatis Romualdus ad Pereum, ubi dudum
habitaverat, rediit, ibique denique, his et aliis multis fratribus
aggregatis et per cellas singulas constitutis, tanto fervore eremiticae
conversationis rigorem et in se et in aliis tenuit, ut illorum vita omnibus
ad quos fama eorumdem pervenire poterat, mirabilis haberetur. Quis enim non
obtupesceret? Quis non immutationem divinae dexterae praedicaret, cum
vidisset prius homines sericis, imo deauratis vestibus indutos, crebris
obsequentium cuneis constipatos, omnium deliciarum affluentiis assuetos;
nunc eos cerneret uno birro contentos, inclusos, discalceatos, incultos, et
tanta abstinentiae ariditate contritos? Faciebant autem omnes opera manuum,
alii scilicet coclearia, alii nebant, alii retia nectebant, alii cilicia.
CAPUT XXVII. De
Bonifacio martyre. Quorum tamen omnium vitam B. Bonifacii conversatio
longius transcendebat.
Hic denique
regis fuerat consanguineus, et ita charus, ut rex illum non alio vocaret
nomine, nisi Anima mea.
Erat autem
apprime liberalium artium doctrinis, maximeque in modulationis musicae
studiis approbatus. Hic itaque cum in capella regia moraretur, videns
ecclesiam antiqui martyris Bonifacii, mox exemplo sui aequivoci ad martyrii
desiderium provocatus, ait: Et ego Bonifacius vocor.
Cur ergo etiam ipse Christi martyr esse non debeo? Deinde
quoque, jam monachus factus, tanta se abstinentiae frugalitate constrinxit,
ut saepe Dominicis diebus, et quinta tantum feria per hebdomadam manducaret.
Nonnunquam 451 vero si urticarum vel etiam veprium cerneret densitatem,
illuc se projiciens volutabat. Ex quo cum quidam frater aliquando eum
corriperet, dicens: Hypocrita, quare hoc ad captandos popularis aurae
rumores coram omnibus facis? nihil aliud respondit [quam]: Tui sint
confessores, mei sint martyres. Cum vero post diuturnam eremiticae
conversationis vitam ad praedicandum jam ire disponeret, Romam pergere
studuit, et ab apostolica sede consecrationem archiepiscopatus accepit.
Retulit mihi quidam senex monachus, qui eum illuc comitatus de Rayennae
finibus fuerat, quia in toto illo itinere vir venerabilis, cum omnibus
quidem qui eum sequebantur, pedester ibat, sed ipse jugiter psallens, et
[ante] caeteros longe, nudis semper pedibus incedebat. Pro labore quidem
itineris quotidie comedebat, sed per singulos dies de medio pane et aqua
vivens, in diebus festis, ignoto videlicet omni liquamine, quotidiano victui
poma quaelibet vel herbarum radices addebat.
Postquam autem
consecratus est, quotidie observabat et monasticum pariter et canonicum in
celebrandis horarum officiis ordinem. Cum vero jam ultra montanos peteret
fines, equo quidem vehebatur, sed venerabilis pontifex, sicuti dicitur,
nudis cruribus semper et plantis adeo intolerabilem frigidissimae regionis
tolerabat algorem, ut volens descendere, vix pedem ab subhaerente ferro
disjungeret, nisi aqua prius calida subveniret. Ad gentiles autem postremo
perveniens, cum tanta coepit fervidi pectoris constantia praedicare, ut jam
nullus ambigeret quin vir sanctus martyrium flagitaret. Illi vero timentes
ne, sicut post martyrium B. Adelberti, eoruscantibus miraculorum signis,
Sclavonicae gentis plerique conversi sunt, ipsis quoque similiter eveniret,
longo tempore a beato viro manus artificiosa malitia reprimunt; et
cupidissimo mori, nolentes eum occidere, crudeliter parcunt. Cumque ad regem
Russorum vir venerabilis pervenisset, et constanti animo praedicationi
vehementer insisteret; videns eum rex squalidis vestimentis indutum, nudis
pedibus incedentem, opinatus est quia vir sanctus talia non religionis causa
proferret, sed idcirco potius ut pecunias congregaret.
Promisit ergo sibi quia si ab
hujusmodi vanitate recederet, ipse paupertatem ejus largissima divitiarum
liberalitate ditaret. Bonifacius itaque mox ad hospitium sine mora
revertitur, pretiosissimis pontificalibus ornamentis decenter induitur, et
sic ad regis palatium denuo praesentatur.
Rex autem videns eum tam decoris vestibus adornatum, ait: Nunc scimus quia
te ad vanam doctrinam non paupertatis inopia, sed veritatis impulit
ignorantia. Verumtamen si vis vera credi quae asseris, erigantur duae
excelsae lignorum catastae, brevissimo a se interstitio separatae, et igne
supposito cum vaporatae fuerint, ita ut utriusque struis unus ignis esse
videatur, tu transi per medium. Quod si laesus ex aliqua parte fueris, ipsis
te penitus 452 consumendum ignibus trademus; sin autem (quod credi non
potest) sanus evaseris, omnes nos Deo tuo absque ulla difficultate credemus.
Cumque hoc foedus non solum Bonifacio, sed et cunctis quae aderant gentibus
placuisset, Bonifacius ita vestitus, velut missarum solemnia celebraturus,
prius cum sanctificata aqua et incenso thure undique perlustrans ignem,
deinde stridentes flammarum globos ingressus, ita exivit illaesus ut nec
minimus capitis ejus capillus videretur exustus. Tunc rex et caeteri qui
huic spectaculo interfuerant, catervatim se ad pedes beati viri projiciunt,
indulgentiam lacrymabiliter petunt, et baptizari se instantissima
supplicatione deposcunt.
Coepit itaque
tanta gentium multitudo ad baptisma confluere, ut vir sanctus ad spatiosum
quemdam lacum pergeret, et in ipsa aquarum abundantia populum baptizaret.
Decrevit autem rex ut, regnum relinquens filio, ipse, quandiu viveret, se a
Bonifacio nullatenus separaret; frater autem regis, cum ipso pariter
habitans, dum nollet credere, absente Bonifacio, ab ipso rege peremptus est.
Alius vero frater, qui jam a regis erat cohabitatione divisus, mox ad eum
vir venerabilis venit, audire ejus verba noluit, sed de conversione fratris
nimia adversus eum ira succensus continuo comprehendit, deinde, timens ne,
si vivum teneret, rex eum de manibus ejus eriperet, in sua praesentia,
circumstante non parva hominum multitudine, decollari praecepit. Statim vero
et ipse caecatus est, et tantus eum cum omnibus qui astabant stupor
oppressit, ut nec sentire, nec aliquid humanitatis officium agere
aliquatenus possent, sed cuncti, velut lapides, rigidi et immobiles
permanerent. Rex autem hoc audiens, nimio dolore percussus, omnino deliberat
non solum fratrem occidere, sed et cunctos qui sibi tanti reatus fautores
exstiterant, gladiis trucidare. Sed cum illuc protinus advenisset, et,
corpore martyris adhuc in medio posito, fratrem simul cum reliquis hominibus
sine sensu et motu stupefactus astare conspiceret, hoc sibi cum suis omnibus
placuit, ut prius pro eis oratio fieret, si forsitan illis divina
misericordia sensum quem amiserant reformaret; deinde si acquiescerent
credere, indulto crimine viverent; sin autem, omnes ultoribus gladiis
interirent. Cum igitur et ab ipso rege et a caeteris Christianis diutius
fuisset oratum, non solum prior sensus stupefactis hominibus redditur, sed
insuper consilium quoque flagitandae verae salutis augetur. Nam continuo
poenitentiam sui criminis flebiliter expetunt, baptismi sacramenta cum magna
alacritate suscipiunt, super corpus quoque beatissimi martyris ecclesiam
construunt. Verumtamen ego si de hoc mirabili viro cuncta, quae dici
veraciter possunt, virtutum dona referre tentarem, deficeret forsitan
lingua, non deficiente materia. Dum igitur Bonifacii virtus proprio indigeat
stylo, idcirco tamen illum cum aliis Romualdi discipulis summotenus hic 453
memorare curamus, ut ex eorum laude quam magnus vir gloriosus Magister eorum
fuerit demonstremus, quatenus, dum celsitudo clientium auribus fidelium
insonat, quam excelsus Doctor eorum fuerit ex schola quam tenuit innotescat.
CAPUT XXVIII.
De Joanne et Benedicto martyribus.
Interea, Romualdo in Pereo adhuc
habitante, Busclavus rex preces imperatori direxit, ut sibi spirituales
viros mitteret qui regni sui gentem ad fidem vocarent. Mox Romualdum
imperator aggreditur, et concedi sibi de suis monachis qui illuc destinari
utiliter valeant deprecatur. Ille vero nulli suorum hoc praecipere velut ex
praelationis auctoritate voluit, sed in eorum voto ponens, sive manendi sive
abeundi eis optionem dedit. Ignorabat enim ex tam metuendo negotio
voluntatem Dei, et ideo non illud suo sed fratrum potius arbitrio
committebat. Interrogante igitur eos, et humiliter obsecrante, tandem duo
solummodo sunt ex omnibus inventi qui se ultro ad eumdem promptos offerunt.
Quorum unus Joannes, Benedictus alter vocabatur. Hi itaque ad Busclavum
euntes, in eremo prius eos sustentante manere coeperunt, et ut praedicare
postmodum possent, Sclavonicam linguam laboriose discere studuerunt. Septimo
vero anno, cum jam loquelam terrae plene cognoscerent, unum ad Romanam urbem
monachum mittunt, et per eum a summae sedis antistite praedicandi licentiam
petunt. Injungunt etiam ut nuntius ille aliquos secum de B. Romualdi
fratribus duceret qui, eremiticae conversationis gnari, cum eis simul in
Sclavorum partibus habitarent.
Busclavus autem volens coronam sui regni ex
Romana auctoritate suscipere, praedictos venerabiles viros obnixa coepit
supplicatione deposcere ut ipsi plurima ejus dona papae deferrent, et
coronam sibi a sede apostolica reportarent. Qui regiae petitioni assensum
penitus denegantes, dixerunt: Nos in sacro ordine positi sumus, tractare
nobis saecularia negotia minime licet; et ita, relinquentes regem, ad cellam
reversi sunt. Quidam vero regis agnoscentes consilium, sed quid sancti viri
responderint ignorantes, copiosum auri pondus, quod mittendum apostolico
fuerat, secum eos detulisse ad cellulam opinati sunt. Deinde intra se
conventione pacta condicunt ut noctu eremum latenter ingressi monachos
interficerent et pecuniam asportarent. Quos cum beati viri tentantes
irrumpere persensissent, adventus eorum causam protinus agnoscentes,
confessionem inter se facere et sanctae crucis se coepere vexillo munire.
Erant autem ibi duo pueri eorum obsequio 454 ex aula regia deputati qui,
prout vires dabant, stare pro sanctis et furibus resistere nisi sunt. Fures
vero reperto tandem aditu irruentes extractis gladiis omnes pariter
occiderunt. Tunc thesaurum anxie perquirentes, sed eversis omnibus nihil
invenientes, ut tanti reatus crimen obtegerent et humana suspicio non armis,
sed flammis potius quod factum fuerat deputarent, cellam incendere et ipsa
conati sunt martyrum cadavera conflagrare. Sed admoti ignes, amissis naturae
viribus, nil omnino consumere ullis hominum studiis potuere. Ita enim eos
ipsa etiam parietum materies repellebat ac si pro lignis durissimi silices
essent. Frustrati itaque fures in fugam se conferre nituntur, sed et hoc
illis ex divina providentia denegatur. Tota siquidem nocte per fruteta
nemorum, per latitudinem saltuum, per opaca silvarum viam anxiati sunt
quaerere, quam tamen nullatenus valuere errabundis vestigiis invenire. Sed
neque pugiones in vaginas recondere arefactis brachiis potuerunt. Ubi vero
sanctorum jacebant corpora, copiosum lumen usque in diem splendescere et
dulcissima angelicae cantilenae non desiit suavitas resonare.
Adveniente autem die, quod factum fuerat regem
latere non potuit. Qui illico ad eremum cum numerosa populi multitudine
festinavit, et ne fures evaderent, facta corona hominum totam silvam undique
circumcinxit. Qui tandem reperti sunt manifesti criminis rei et ad gladios
suos adhuc divina ex ultione ligati. Rex autem, quid de eis faceret habita
consideratione deliberans, hoc postremo decrevit ut nequaquam eos, sicut
merebantur, occidi praeciperet, sed ferreis catenis vinctos ad sepulcra
martyrum destinaret, quatenus aut ibi usque ad obitum in vinculis
miserabiliter viverent, aut, si sanctis martyribus aliter videretur, ipsi
eos sua misericordia liberarent. Qui cum ad sanctorum tumulum fuissent ex
praecepto regis attracti, mox ineffabili divinitatis omnipotentia fractis
sunt nexibus absoluti. Deinde, facta super corpora sanctorum basilica,
innumerabilia non solum tunc sed et nunc ibi fiunt ex divina virtute
prodigia.
CAPUT XXIX. De monacho per angelum de carcere
liberato. Imperator autem Henricus, Busclavi consilium non ignorans, undique
vias custodiri praeceperat, ut, si Busclavus Romam nuntios mitteret, in ejus
illico manibus devenirent.
Monachus
ergo qui nuper missus a sanctis martyribus fuerat, demum captus est et mox
carcerali custodiae mancipatus. Nocte vero illum 455 angelus Domini in
carcere visitavit, et consummatos esse eos quorum legatione fungebatur
admonuit; statimque, aperto divinitus carcere, praeparatum sibi esse
navigium in fluvio quem transiturus erat asseruit.
Quo festinans
monachus angelicae promissionis fidem veram esse probavit.
CAPUT XXX. De
monasterio sancti Adelberti constructo, et prophetia Romualdi adversus regem
prolata. Dum moraretur autem Romualdus adhuc in Pereo, imperator Otto
monasterium ibi ad honorem S. Adelberti eo suggerente construxit, cui
contigua Classensis coenobii praesidia contulit, et ea sibi ex fiscali
possessione in Firmensis monarchiae partibus recompensavit. Abbate ergo
illic ex Romualdi discipulis constituto et fratribus aggregatis, coepit eos
Romualdus sub magna tenere custodia, et docebat eos sub regulari vivere
disciplina. Praecepit etiam abbati ut in eremum secedens per totam
hebdomadam in cella consisteret, diebus vero Dominicis fratres ad
monasterium veniens visitaret. Qui, sancti viri jussa contemnens, coepit
saeculariter vivere et pede operis semel exorbitante a rectitudinis tramite
jam longius declinare. Videns ergo Romualdus quod secundum suae voluntatis
ardorem ibi laborare non posset, regem protinus adiit, et, acceptae
promissionis exactor, ut rex monachus fieret insistere vehementius coepit.
At ille facturum se quidem quod exigebatur asseruit, si tamen prius Romam,
quae sibi rebellabat, impeteret, et, ea devicta, Ravennam cum victoria
remearet. Cui Romualdus: Si Romam, inquit, ieris, Ravennam ulterius non
videbis; et apertissime illi mortem propinquam esse denuntians, quia eum
revocare non potuit, procul dubio de ejus certus interitu, dum rex Romam
properat, Romualdus navim ascendens, ad civitatem Parentium transfretat. Rex
itaque, secundum beati viri prophetiam, 456 vix a Roma reverti incipiens,
mox languore correptus apud Paternum defunctus est.
CAPUT XXXI. Ubi
gratia perfectionis Romualdo divinitus est concessa. Romualdus autem, tribus
annis in Parentinae civitatis finibus habitans, in uno monasterium
construxit et abbatem in eo cum fratribus ordinavit; in duobus vero inclusus
mansit. Ibi nempe ad magnae perfectionis cumulum pietas illum divina
provexit, ita ut sancto afflatus Spiritu et nonnulla ventura prospiceret et
multa Veteris ac Novi Testamenti occulta mysteria radiis intelligentiae
penetraret.
Anxiabatur autem ibi aliquando in lacrymas erumpere, sed nullo valebat
conamine ad contriti cordis compunctionem venire. Factum est ergo quadam
die, dum in cellula psalleret, ut in hunc psalmi versiculum incidisset:
Intellectum tibi dabo, et instruam te in via hac qua gradieris; firmabo
super te oculos meos (Psal. XXXI). Repente igitur tanta sibi lacrymarum
effusio orta est, et ita mens ejus ad intelligendas divinae Scripturae
sententias illustrata, ut ex eodem die et deinceps, quandiu vixit, et
quandocunque voluisset, uberes sibi lacrymae facillime fluerent, et plurima
illum Scripturarum mysteria non laterent. Frequenter enim tanta illum
divinitatis contemplatio rapiebat, ut quasi totus in lacrymas resolutus,
aestuante inenarrabili divini amoris ardore, clamaret: Chare Jesu, chare,
mel meum dulce, desiderium ineffabile, dulcedo sanctorum, suavitas
angelorum, et caetera hujusmodi. Quae ille sancto Spiritu dictante in
jubilum proferebat, nos humano sensu exprimere talia non valemus. Sicut enim
Apostolus dicit: Nos, sicut oportet, orare nescimus, sed ipse Spiritus orat
pro nobis gemitibus inenarrabilibus (Rom.
VIII). Et ideo Romualdus missam celebrare coram pluribus
nunquam volebat, quia se a lacrymarum inundantia continere non poterat. Unde
etiam postmodum prae nimia jam consuetudine vir simplicis animi, putans
gratiam 457 sibi divinitus praerogatam omnibus esse concessam, dicebat
plerumque discipulis: Cavete ne multas lacrymas effundatis, quia et visum
minuunt et verticem laedunt. Ubicunque autem vir sanctus habitare
disponeret, oratorium cum altari primitus in cellula faciens, deinde se
recludens, aditum damnabat.
CAPUT XXXII. De
prophetia Romualdi, qua discipulorum praenuntiavit adventum. Miserunt
aliquando ad illum fratres, qui morabantur in solitudine, quae Bifurcum
dicitur, consilium flagitantes qualiter conversari in eremo deberent,
qualiter diabolicis impugnationibus resistere potuissent. Quorum nuntii cum
ad monasterium a quo Romualdi cella longius aberat pervenissent, illico
venerabilis vir per spiritum eorum cognovit adventum, praecepitque abbati
Ansoni qui sibi tunc assistebat, dicens: Vade, et pulmentum fratribus
praepara qui de longinquis partibus advenerunt.
Qui continuo coepit eum deridere, et dicere:
Quia vere falsus propheta esset.
Postremo
tamen velut coactus ad monasterium veniens, eos quos vir sanctus praedixerat
orantes jam in ecclesia reperit. Quos videlicet Romualdus multo salutaris
doctrinae sale condivit, multis denique contra antiqui hostis insidias
virtutum armis instruxit, et postquam eos de omnibus subtiliter docuit, cum
multa eos ad eremum alacritate remisit.
CAPUT XXXIII.
De reditu ejus a Parentio, et nautis ejus meritis de periculo liberatis.
Alio quoque tempore rursus praedicti fratres ad eum nuntios dirigunt, et de
eadem re consilium majori adhuc anxietate requirunt. Quibus vir venerabilis
ait: Ego nunc libellum de pugna daemonum scribo, quem vobis, cum redieritis,
dabo, vel certe ipse vobiscum forsitan venio. Hoc illi audientes, protinus
in faciem se prosternunt, et ut cum illis ire dignaretur, importuna admodum
supplicatione deposcunt. Altera vero die iturum se cum eis incunctanter
asseruit, et ut navim inquirerent jussit. Audiens hoc Parentinus episcopus
nimio moerore perculsus est. Inveniens quoque monachos propter navigium
discurrentes, multis contumeliarum eos dehonestavit injuriis. Hoc etiam
cunctis juxta portum manentibus promulgavit edictum, ut quicunque Romualdo
navim dare praesumeret, ipse quoque 458 una cum ipso irrevocabili
profectione demigrans, Parentium ulterius non rediret.
Festine igitur nuntius ad Polensem
episcopum mittitur, ut beato viro navigium mittere non moraretur. Saepe
namque praefatus episcopus adhortatus illum fuerat ut nequaquam de caetero
in tam obscuro recessu inclusus lateret, sed illuc potius se conferret ubi
animarum lucrum copiosius facere potuisset, ne videlicet sicut carbo soli
sibimet arderet, sed magis, ut revera lucerna super candelabrum posita,
omnibus qui in domo Dei sunt radios suae lucis infunderet.
Dum igitur nuntius qui missus fuerat
exspectaretur, Romualdus his qui secum erant fratribus ait: Noveritis procul
dubio quia frater ille tardius veniet, et in alia navi nos ire, prius quam
ille revertatur, oportet. Adveniente autem sancto die Dominico, in ipso
primae lucis crepusculo dixit assistenti sibi cuidam fratri, nomine
Ingelberto, qui postea archiepiscopus in gentibus factus est: Respice,
inquit, procul in pelagus, et vide duas naves longinquis adhuc spatiis pari
adversum nos velocitate tendentes, quarum nos definite debet una suscipere.
Qui curiosius intendens, et expansis oculorum radiis sollicite cuncta
perlustrans, aliquod remigandi signum omnino videre non potuit. At cum dies
jam jamque claresceret, ecce extremo videt intuitu duas naves eminus
adventantes, et prae nimia adhuc longinquitate quasi totidem volucres
apparentes. Quibus tandem subeuntibus portum, interrogati remiges utrum
Romualdum cum suis in propria vellent nave suscipere, nova mox repleti
laetitia, se et sua omnia in ejus potestate constituunt, et beatos se fore
tam pretiosae margaritae pondere profitentur. Illo itaque die minas aeris
formidantes ire noluerunt. Romualdus autem exhortatus est eos ut statim in
spe divinae gratiae iter inciperent, spondens eis quia nullum omnino
periculum sustinerent. Illi tamen, tota die ibidem commorantes, nocte
navigare coeperunt.
Circa diluculum autem subito venti saeviunt,
tempestas oritur, mare ab imo fundo versatur. Jam vero furentes undique
procellae ipsos quoque remiges transvolant et navim hinc inde concutientes
totas pene tabulas laxant. Videres itaque homines, alios quidem se ad
natandum exuere, alios vero diversis se palustribus religare, quosdam autem,
ut supernatare fluctibus possent, remos aut lignum aliquod strictum tenere.
Cumque in tanto discrimine non jam dubium desperatis omnibus naufragium
immineret, illico Romualdus ad solita videlicet orationis armamenta
cucurrit, et reclinato paululum capitio, capite devexo in gremium, preces
sub silentio ad Dominum fudit; deinde Ansoni abbati, qui cominus assidebat,
secure 459 praecepit, dicens: Denuntia nautis ut nequaquam timeant, sed
omnes se incolumes evasuros absque ulla penitus ambiguitate cognoscant. Vix
modicum post hoc, et ecce ultra omnium spem absque ullo humano studio ipsa
se navis dirigit, et mox in portum Capreolae civitatis delapsa celeriter
subintravit. Tunc omnes liberatori Deo dignas referunt gratias, et manifeste
se de faucibus mortis ereptos Romualdi meritis profitentur.
CAPUT XXXIV. De adventu Romualdi in Bifurcum.
Veniens itaque Romualdus Bifurcum, visis omnium fratrum cellis, quia
superstitione quadam ambitiosae videbantur, in nulla earum habere hospitium
voluit, nisi in illa solummodo in qua Petrus venerabilis ejus discipulus
habitabat, vir siquidem mirabilis abstinentiae multaeque admodum
extremitatis, qui cellulam sibi ad S. Hilarionis exemplum vix unquam
largiorem fieri quatuor cubitis permittebat. Referebat autem nosse idem
venerabilis vir, quia dum B. Romualdus cum ipso maneret, et psalmos uterque
inter se vicariis versibus alternaret, tricies in nocte, vel eo amplius, se
Romualdus ad requisita naturae ire simulabat, quoniam affluentium lacrymarum
inundantiam atque singultus cohibere non poterat. Cumque ibi Romualdus
aliquandiu moraretur, et fratres non solum de spirituali certamine, verum
etiam ut sibi abbatem praeferrent et communia cuncta facerent admoneret,
illi, quia suum habebat unusquisque sustentatorem, et prout cuique libuerat,
proprii sequebantur arbitrii libertatem, Romualdi praecepta suscipere non
magnopere curaverunt.
CAPUT XXXV. De
adventu ejus ad vallem de Castro, et multo animarum fructu per eum facto.
Romualdus ergo, sterilitatis impatiens, anxia coepit aviditate perquirere
ubi terram potuisset ad proferendos animarum fructus idoneam invenire. Misit
itaque nuntios ad Camerinae provinciae comites. Qui audito nomine Romualdi,
nimio repleti gaudio, cuncta suae virtutis offerunt praedia, non modo 460
silvarum et montium, sed, si sibi etiam placeret, agrorum.
Postremo repertus est in eorum possessione locus
eremiticae conversationi satis congruus, montibus undique vallatus et
silvis.
In medio vero ampla quaedam planities non solum
proferendis frugibus apta, sed perspicuis etiam fontium aquis irrigua. Hic
itaque locus vallis de Castro antiquitus vocabatur, ubi jam parva erat
ecclesia, in qua conversarum quarumdam mulierum videbatur esse conventus.
His itaque loco sedentibus, constructis cellulis illic habitare cum suis
discipulis vir venerabilis coepit. Ibi autem quantos animarum fructus per
illum Dominus acquisierit, quis valeat vel atramento describere, vel lingua
proferre? Coepere namque homines ad poenitentiam hinc inde confluere sua
pauperibus misericorditer erogare, alii saeculum omnino relinquere et ad
sanctae conversationis ordinem spiritu fervido festinare. Erat enim vir
beatissimus quasi unus de Seraphim, quia et ipse flamma divini amoris
incomparabiliter aestuabat, et alios, quocunque pergeret, sanctae
praedicationis facibus incendebat. Saepe namque, dum praedicationis verba
proferret, tanta illum compunctio in lacrymas excitabat, ut subito
interruptum sermonem relinquens aliquorsum repentino impetu velut amens
aufugeret.
Nam et si quando cum fratribus equitabat, longe post alios
veniens semperque psallens, nihilominus ac si in cellam resideret, jugiter
lacrymas effundere non cessabat
Inter caeteros
autem, praecipue saeculares clericos qui per pecuniam ordinati fuerant
durissima severitate corripiebat, et eos, nisi ordinem sponte desererent,
omnino damnabiles et haereticos asserebat. Qui novam rem audientes occidere
illum moliti sunt. Per totam namque illam monarchiam, usque ad Romualdi
tempora, vulgata consuetudine, vix quisquam noverat Simoniacam haeresim esse
peccatum. Qui dixit eis: Canonum mihi libros afferte, et utrum vera sint
quae dico, vestris attestantibus paginis comprobate. Quibus itaque
diligenter inspectis, et crimen agnoscunt, et errata deplangunt. Constituit
itaque vir sanctus plures canonicos et clericos, qui laicorum more
saeculariter habitabant, praepositis obedire et communiter in congregatione
vivere docuit. Nonnulli quoque episcopi qui per Simoniacam haeresim sacras
sedes invaserant, ad eum causa poenitentiae concurrebant. Qui etiam
venerabili viro se committentes, et episcopatum termino statuto deserere, et
ad sanctae 461 conversationis se promittebant ordinem festinare.
Ex quibus tamen
vir sanctus, quandiu vixit, nescio si vel unum convertere potuit. Est enim
venenata illa haeresis, praesertim in episcopali ordine, tam dura, et ad
convertendum rigida, ut, semper promittens, semper de die in diem producens
atque in futurum procrastinans, facilius possit Judaeus ad fidem converti,
quam haereticus latro plene ad poenitentiam provocari.
CAPUT XXXVI. De
fure, quem frangentem cellam Gregorii per spiritum vidit, et illaesum
dimisit. In eisdem quoque partibus vir sanctus monasterium condidit
puellarum. Solemni quadam die, dum vir venerabilis illic cum fratribus in
capitulo resideret, et eos salutaris doctrinae dapibus satiaret, repente
ipsum interrumpens sermonem, anxia quadam animadversione exclamare coepit,
et dicere: Agite nunc, inquit, agite, et quantocius properate, quia jam
fratris Gregorii cellam fur frangit: hic autem Gregorius archiepiscopus in
gentibus postmodum consecratus est; qui protinus exsilientes ad cellam
perniciter currunt, et furem jam parietes infrigentem inveniunt. Quem
capientes ad magistrum pertrahunt, et quid de tam sacrilego raptore
faciendum esset inquirunt. Quibus vir sanctus coepit hilariter dicere: Et
ego, fratres, ignoro quid de tam malo homine possimus facere. Eruimus sibi
oculos? sed postea non videbit. Incidimus ei manum? sed amplius non
laborabit, ac per hoc forsitan fame peribit. Si pedem truncamus? ambulare
non poterit. Sed intro eum minate, et cibum illi prius apponite, ut quid de
eo faciendum sit, interim pertractemus. Et ita vir sanctus exsultans in
Domino, postquam cibari latronem fecit, deinde modeste correptum et dulcibus
verbis admonitum redire ad propria in pace permisit. 462
CAPUT XXXVII.
De monasterio Urbis veteris quod construxit. Postremo dimissis in valle de
Castro nonnullis de suis discipulis, ad regionem se Urbis veteris contulit,
et in possessione Pharulphi comitis monasterium, multis quidem
suffragantibus, sed eo maxime expensas praebente, construxit. Tantus namque
in sancti viri pectore faciendi fructus ardor incanduerat, ut, effectis
nunquam contentus, dum alia faceret, ad facienda mox alia properaret; adeo
ut putaretur totum mundum in eremum velle convertere, et monachico ordini
omnem populi multitudinem sociare. Multos denique illic de saeculo abstulit,
quos per plura sacra loca divisit.
CAPUT XXXVIII.
De filio comitis, qui caecum post mortem illuminavit. Nonnulli quoque
nobilium filii, contemptis parentibus, ad virum beatissimum fugiebant. Ex
quibus etiam filius Guidonis comitis fuit, qui in ipsa pueritia non longo
tempore postquam monachus factus est, ad mortem veniens, vidit duos iniquos
spiritus, quasi nigerrimos vultures, terribiles in se oculos infigentes.
Cumque hoc assistenti sibi B. Romualdo puer ediceret, protinus addidit: Ecce
magister, tanti nunc Aethiopes intrant, ut jam totum aedificium repleant.
Exhortatur autem ut confiteretur quid deliquisset; hoc solummodo crimen
felix ille peccator cum magno terrore confessus est, quia jussus fuerat a
priore nescio quot scopas accipere, quas necdum acceperat. Romualdo igitur
sibi tanti facinoris veniam indulgente, in pace defunctus est. Postera vero
die caecus quidam, praebendarius videlicet patris ejus, ad sepulcrum illius
venit, et altiori voce clamavit: Hem, domine, inquit, meus, si cum Deo es,
sicut credo, preces pro me ad eum funde, et oculorum mihi lumen restitue. Et
hoc dicto, statim 463 illuminatus est. Nonnulli quoque aegroti ad ejus
tumulum venientes, redditi sunt sanitati. Nam et ipsum ejus sepulcrum velut
multis plenum aromatibus redolebat. Et ita a Deo meruit honorari post
mortem, qui pro ejus amore, dum viveret, carnalium parentum sprevit
haereditatem
CAPUT XXXIX. De
tribus monasteriis quae Romualdus construxit, et de profectione ejus in
Ungariam. Interea Romualdus, audiens quia beatissimus vir Bonifacius
martyrium suscepisset, nimio desiderii igne succensus ut pro Christo
sanguinem funderet, Ungariam mox ire disposuit. Interim tamen, dum in ipsa
intentione persisteret, brevi tempore tria constituit monasteria: unum
videlicet in valle de Castro, ubi tunc sanctissimum corpus ejus est
conditum, aliud prope Isinum fluvium, tertium juxta oppidum condidit
Esculanum. Deinde licentia ab apostolica sede suscepta, et duobus e suis
discipulis in archiepiscopos consecratis, cum viginti quatuor fratribus iter
arripuit.
Tantus enim ardor
moriendi pro Christo in omnibus aestuabat, quod vir sanctus ad tale negotium
cum paucis ire difficile poterat. Euntes ergo cum jam ipsis Pannoniarum
finibus interessent, repente Romualdus languore correptus, ulterius ire non
potuit. Cumque diutius pateretur, si quando redire disponeret, protinus ex
aegritudine convalescebat. Sin autem ire ultra tentaret, tota ejus facies
protinus intumescebat, cibos quoque jam retinere stomacho languescente non
poterat. Advocatis itaque fratribus ait: Perpendo, inquit, nequaquam divinae
voluntatis esse judicium ut ultra progrediar. Verumtamen, quia intentionis
vestrae desiderium non ignoro, neminem vestrum redire compello. Multi nempe
etiam ante nos votis et nisibus studuerunt ad martyrii culmen pertingere,
sed quia divina providentia aliter sensit, in suo gradu coacti sunt
remanere. Licet ergo vobis omnibus martyrium defuturum esse non ambigo, qui
tamen ire, qui mecum redire voluerint, uniuscujusque relinquatur arbitrio.
Quindecim igitur Ungariam 464 prodeuntibus, duobus alibi jam dimissis, vix
septem cum magistro discipuli remanserunt. Euntium autem quidam
flagellantur, venduntur, plures Domino subeunt; ad martyrium tamen, sicut
vir sanctus praedixerat, non pertingunt.
Romualdus autem, converso quodam nobilissimo
viro, Adhelberonis videlicet ducis consanguineo, qui postea monachus factus
in sancta usque ad mortem conversatione permansit, aliisque Teutonicis, ad
monasterium quod in Urbis veteris regione construxerat redit. Notandum
itaque est quia sanctus vir nequaquam, velut levitate usus, falli inaniter
potuit; qui secundum intentionem quidem suam martyrium subiit, juxta divinum
vero consilium pro salute eorum missus est quos convertit. In praedicto
igitur monasterio multa persecutionis scandala passus est. Volebat enim
abbatem, ut revera monachum, extremitatem diligere, saecularia ex desiderio
non tractare, res monasterii pro vana gloria non expendere, fratrum usibus
necessaria ministrare. Quae omnia dum ille surda aure contemnit, Romualdus,
locum cum suis discipulis deserens, non longe a Castro praedii in virtute
Rainerii, qui postmodum Thusciae marchio factus est, habitavit.
CAPUT XL. De Rainerio marchione. Hic autem
Rainerius conjugem suam occasione propinquitatis abjecerat, et consanguinei
sui uxorem, quem ipse se insequentem quodammodo invitus occiderat, in
conjugium copularat. Ob hoc itaque Romualdus, ne criminis ejus particeps
fieret, gratis manere in ejus possessione noluit, sed unum sibi aureum pro
aqua, alterum vero pro lignis appendit.
Quos cum ille
omnino respueret, malens videlicet sua dare, quam a sancto viro quidquam
recipere, postremo tamen victus assensit, potius quam Romualdus abiret.
Dicebat autem idem Rainerius cum jam monarchiam obtineret; quia non
Imperator, non aliquis omnino mortalium tantum mihi metum valet incutere
quantum me Romualdi terret aspectus. Ante ejus quippe vultum neque quid
dicam scio, neque, quibus me defendere valeam, ullas excusationes 465
invenio. Habebat revera vir sanctus hanc ex divino munere gratiam, ut
quicunque peccatores, praesertim potentes saeculi, in ejus praesentiam
devenissent, mox velut ante majestatem Dei tremefactis visceribus
formidarent. Sanctus nimirum Spiritus, qui pectoris ejus habitator inerat,
hunc terrorem injustis divinitus intendebat.
CAPUT XLI. De
abbate Classis, qui Romualdum voluit strangulare. Illis vero temporibus vir
venerabilis unum monasterium non longe a Massiliano castro construxit.
Audiens autem aliquando quia Venetus quidam Classensem abbatiam per
coemptionem Simoniacae haereseos invaserat, insuper quoque in corpus suum
inique peccabat, illuc protinus ire miles Christi impiger studuit,
diversisque modis ex eo monasterium purgare tentavit. Vir autem reprobus dum
abbatiam metuit perdere, non timet homicidium perpetrare. Intempesta
siquidem nocte, dum Romualdus in lecto secure quiesceret, ille eum latenter
aggressus, impiis coepit digitis guttur ejus astringere, nitens eum
crudeliter suffocare. Sed dum vir sanctus, necdum prorsus intercepto
spiramine, anhelitu vix eluctante rauciret, Ingelbertus illico magistri
singultibus excitatus, torrem mox ex sopito igne corruit, et ministrum
diaboli ab incepto nefandissimi criminis exturbavit.
CAPUT XLII. De
itu et reditu rursus a Parentio. Post haec Romualdus denuo Parentium
navigavit, sed apostolicae sedis antistes, et Romani cives ad eum redeundi
legationem dirigunt.
Quod si
reverteretur, facturos se omnia ejus praecepta promittunt; sin autem,
excommunicationis sententiam comminantur. Hoc itaque modo suum Romualdum
alumna Italia recuperare promeruit.
CAPUT XLIII. De
miraculo latronis in monte Petrano facto. Eo itaque tempore in faucibus
Callensium montium aliquandiu mansit, deinde in Petranum montem, non longe
videlicet a monasterio sancti Vincentii quod juxta Candilianum constitutum
est fluvium, demigravit. Quocunque autem vir sanctus ibat, 466 semper
fructificans, semper animarum lucrum magis ac magis accumulans, et homines
de saeculo abstrahens, velut totus in ignem conversus, ad coeleste
desiderium animos hominum accendebat. Volens autem tunc locum ad eremum
faciendam idoneum invenire, praecepit cuidam presbytero ut, ad domum
propriam rediens, sibi et his qui eum comitabantur alimenta deferret. Deinde
montem indagine studiosa perlustrans, postremo quemdam monachum juxta parvam
basilicam habitantem reperit, a quo mox ut secum pergeret, et locum
ostenderet ubi aqua inveniretur, exegit. Qui nimirum denegavit se domum sine
custode posse relinquere, quia latronum insidiantium impetum formidaret.
Ad haec Romualdus
se recompensaturum, si tale quid accidisset, cuncta spopondit. Sicque jam
alienae injuriae debitor factus, monachum secum duxit. Illis itaque locum
quaerentibus, ecce presbyter, ut jussus fuerat, prandium deferens, furem jam
domum infringentem reperit, repertum cepit, captum usque ad Romualdi reditum
custodivit. Quem Romualdus inveniens, prius illum pia studuit verborum
austeritate corripere, deinde, dulciter admonens, incolumem permisit ad
propria remeare. Sic nimirum, sic divina providentia servavit illaesum quod
in absentis Romualdi fuerat custodia derelictum.
CAPUT XLIV.
Item miraculum de aliis latronibus. Rursus dum in eisdem partibus cellas
construeret (erat autem sarcina procul ab eis sub quodam saxo reposita),
tunc vir venerabilis quemdam fratrem illuc quasi cum quodam impetu propulit,
praecipiens sibi ut nimis anxie festinaret. Qui mox fures superveniens,
illos quidem jam rapere tentantes reperit, sed nihil adhuc ex his quae
reposita fuerant deesse cognovit. Qua ex re recte colligitur beatum virum
non sine divinae revelationis instinctu fratrem cum tanta sollicitudine
destinasse, ipso videlicet puncto quo fures ad rem non custoditam contigit
pervenisse.
CAPUT XLV.
Quare et quomodo Romualdus ejectus est de Valle de Castro. Post haec
Romualdus ad monasterium Vallis de Castro revertitur, moxque abbatem sic
alios regere ut semet ipsum tamen nequaquam negligeret exhortatur. Volebat
insuper ut cellam qua usus fuerat, occasione regiminis 467 non omnino
desereret, sed in ea sibimet spiritualiter vivens, praecipuis tantum
festivitatibus fratres admonitionis gratia visitaret. Erat enim beato viro
tam odiosa ista, quam cernimus, abbatum conversatio, ut non minus gauderet
si de manu cujusque abbatiam potuisset evellere, quam si daretur sibi
potentissimum quemlibet saecularium ad sanctae conversationis ordinem
convocare.
Sed, sicut per Salomonem dicitur: Velut acetum in nitro, ita qui cantat
carmina cordi perverso (Prov. XXV), ille praedicatione venerabilis viri de
malo deterior factus, comitissas loci dominas protinus adiit, et ut ligna,
quibus Romualdi cellae debebant construi, minutatim incidi praeciperent,
sacrilega machinatione suggessit.
Eo itaque modo alta paradisi cedrus de terrenorum hominum silvis ejecta est.
CAPUT XLVI. De miraculo quod fecit in Aqua-bella
curans presbyterum. Inde vero progrediens, non longe ab Apennino monte, in
loco qui dicitur Aqua-bella, manere constituit. Illic sane dum saeculares
quidam cum discipulis ejus habitationum tecta construerent, Romualdus autem,
quia jam prae senectute laborare non poterat, et solus hospitium custodiret,
presbyter quidam intolerabilem dolorem in dentibus sentiens, opus aedificii
invitus reliquit, et postulata a fratribus licentia redire domum
miserabiliter ejulans coepit. Cumque per Romualdum transitum reversionis
haberet, interrogatus cur abscederet, mox casum suae passionis innotuit.
Huic Romualdus hianti, locum ubi patiebatur digito tetigit, dicens: Ignitam,
inquit, subulam, ne labrum laedat, in calamum mitte, et hic pone: sic dolor
aufugiet. Vix presbyter unius jugeris spatio ultra progressus est, et
confestim, omni dolore deposito, ad opus quod reliquerat, sanus et incolumis
repedavit, claris nimirum vocibus exclamans, et dicens: Gratias tibi agimus,
omnipotens Deus, qui regionem nostram splendore tanti sideris illustrare
dignatus es. Vere angelus Dei, vere propheta sanctus, et lux magna occulta
mundo in finibus nostris apparuit. Haec et alia multa in Dei laudem
vociferans, vix a beati viri discipulis tacere compulsus est. Nam si talia
verba ad Romualdi aures qualibet occasione 468 pertingerent, gravissima cor
ejus indignatione ferirent.
CAPUT XLVII.
Item miraculum de fago prope cellam ejus incisa. Alio quoque tempore, dum in
quadam eremo valde speciosa et egregia, cui nomen est Camaldulensis, quam
ipse aedificaverat, in cellam resideret, magnam aliquam fagum, quae prope
cellam ejus astabat, incidi praecepit. Erat autem fagus ita cellae acclivis
et imminens, ut juxta humanam opinionem, si cecidisset, totum mox aedificium
indubitanter obrueret. Cumque operarii vellent jussa perficere, sed ruinam
arboris formidarent; ille ut nequaquam timeretur instabat. Itaque cum,
impactis circumquaque securibus, in ipsa jam arboris viscera veniretur,
arbor autem super beatum virum non jam dubio impetum minaretur, coepere
omnes rogare et vocibus clamosis vehementer insistere ut, si cellam
postponeret, semetipsum exiens conservaret. Ille autem, nequaquam eorum
clamoribus acquiescens, ut coeptum cito perficerent definite praecepit,
facto signo crucis contra eam. Postremo fagus, gravissimo sonitu corruens,
ita aliorsum est ex divina virtute projecta, ut, cunctis mirantibus, cella
omnino remaneret illaesa. Omnes igitur tanto obstupefacti miraculo, laetas
ad coelum voces tollunt, et immensas Deo gratias referunt.
CAPUT XLVIII.
De ilice lapsa super rusticum, et eum non laedente.
Sed quid nos de divina circa venerabilem virum custodia
dicimus, cum et alios saepe per ejus praesentiam ex magnis ereptos fuisse
periculis non ignoramus?
Ex quibus videlicet unum hic memorare sufficiat, ut plures fuisse prudens
lector agnoscat. Aliquando namque ipse cum operariis manens, nimiae
magnitudinis ilicem in monte Petrano faciebat incidi. Quae videlicet arbor
in praerupto montis declivio pendens, in ima vergebat.
Rusticus autem quidam paulo inferius stabat. Cum igitur
praecisa arbor graviter corruens, per devexum montis volveretur in praeceps,
mox repertum 469 rusticum repentino impetu coepit ad inferiora rotare.
Cuncti protinus dolentes exclamant, et jam non solum esse hominem mortuum,
sed totum quoque dilaceratum ejus corpus existimant. Sed, mira divina
virtus! ita mox sanus et incolumis repertus est, ac si super eum non arbor
sed arboris folium cecidisset. Hinc jure perpenditur sancti viri meritum
quantum apud Deum pondus habuerit, in cujus conspectu gravissima arboris
moles pondus habere nescivit.
CAPUT XLIX. De
contumelia quam passus est a suis discipulis in Sytria. Postmodum vero
Romualdus, cum Apenninum desereret, montem Sytriae habitaturus ascendit.
Cavendum autem summopere est ne quis, cum audierit quia vir sanctus tot loca
mutaverit, pii operis pondus vitio levitatis ascribat. Haec namque
mutationum ejus causa procul dubio fuerat quia ad venerabilem virum,
ubicunque degeret, turba hominum pene innumerabilis concurrebat. Ratio ergo
poscebat ut, cum unius loci spatium plenum habitatoribus cerneret, illic
priore constituto, ad replendum mox aliud festinaret. In Sytria vero quot
contumelias, quot scandala a suis discipulis passus sit, non est nostrae
facultatis evolvere. Ex quibus videlicet unum hic ponimus, caetera
brevitatis studio praeterimus. Habebat namque quemdam discipulum, Romanum
nomine, qui nobilis quidem fuerat genere, sed omnino degener actione. Hunc
itaque vir sanctus cum pro suae carnis immunditia non modo verbis argueret,
sed saepe etiam verberibus gravissimis coerceret, ausus est diabolicus vir
titulum illi ejusdem reatus opponere, et impudenter contra sancti Spiritus
templum sacrilego ore latrare, dicens videlicet sanctum virum una secum ex
eadem contagione peccasse. Mox itaque discipuli omnes adversus eum irati,
omnes infesti, alii clamant senem impium laqueo debere suspendi, alii dignum
judicant cum ipsa cellula ignibus concremari. Quod utique valde mirabile
fuit, praesertim spirituales viros ex decrepito sene, et ultra quam
centenario tam nefarium scelus credere potuisse; cui etiam si voluntas
adesset, natura tamen et frigidus sanguis et ariditas attenuati corporis hoc
penitus denegaret. Sed credendum est procul dubio ad augendum sancti viri
meritum hoc sibi tam gravis adversitatis coelitus accidisse flagellum. 470
Nam et ipse asserebat, hoc in eremo unde nuper abscesserat, veraciter
agnovisse, et ad hoc dehonestatis improperium subeundum alacriter advenisse.
Ille autem Sarabaita reprobus, qui sancto viro crimen intenderat,
episcopatum postmodum Nucerinum per Simoniacam haeresim acquisivit, et per
biennium illum occupans, in primo anno incensam aedem cum libris et
tintinnabulis ac caeteris sacris ornamentis, exigentibus suis meritis,
vidit; in secundo autem dignitatem cum vita, divina illum feriente
sententia, miserabiliter perdidit.
CAPUT L. De
divina jussione ad Romualdum ut missam celebraret et psalmos exponeret.
Imposuerunt itaque discipuli sancto viro quasi de commisso crimine
poenitentiam, et celebrandi sacra mysteria penitus abstulere licentiam. Quod
ille praejudicium libenter amplectens, et poenitentiam velut revera obnoxius
criminis observavit, et ad sacrosanctum altare per sex fere menses accedere
non praesumpsit. Tandem vero, sicut ipse postmodum eisdem suis discipulis
retulit, divinitus sibi jussum est ut, si divinam timeret gratiam perdere,
jam indiscretam simplicitatem omnino postponeret, et sacra missarum solemnia
fiducialiter celebraret. Postera igitur die sacrificare incipiens, cum ad
secunda missae secreta perventum esset, in exstasim raptus, tam longo
temporis spatio siluit, ut omnes qui ad erant mirarentur. Interrogatus autem
postmodum cur in offerendo sacrificio tantas moras praeter solitum
habuisset, respondit: Raptus, inquit, in coelum oblatus sum ante Deum, et
continuo mihi divina voce praeceptum est ut, secundum hunc intellectum quem
mihi Deus immisit, psalmos exponerem et pro modulo mei sensus chartulis per
ordinem commendarem.
Ego, autem nimio et inenarrabili terrore constrictus, respondere nihil aliud
potui, nisi tantummodo: Fiat, fiat. Unde postea vir sanctus totum
Psalterium, et nonnulla prophetarum cantica luculenter exposuit, et, licet
corrupta grammaticae regula, sanum tamen sensum ubique servavit. 471
CAPUT LI. De anima Romualdi, quae delata est
ante Deum candida velut nix. Interrogaverunt eum aliquando discipuli,
dicentes: Magister, cujus esse aetatis anima cernitur, vel in qua figura ad
judicium praesentatur? Respondit: Scio hominem in Christo, cujus anima
delata est ante Deum splendida velut nix, humana quidem effigie, statura
vero perfectae aetatis.
Inquisitus iterum quis ille esset, indignans et confundens
eos dicere noluit. Mox discipuli rem ad eum, ut veraciter erat, inter se
invicem referunt, et ipsum fuisse hominem certa manifestatione cognoscunt.
CAPUT LII.
De nimia districtione vitae quam in Sytria tenuit. In Sytria denique vir
venerabilis per septem fere annos inclusus mansit, et silentium continuum
inviolabiliter tenuit. Verumtamen tacente lingua et praedicante vita, vix
usquam, tantum laborare aliquando potuit, vel in convertendis hominibus,
sive ad poenitentiam concurrentibus.
Vivebat autem, vergente jam senectute, nimis districte, videlicet cum jam et
ipsi perfecti viri solent remissius vivere, et aliquid sibi de sui propositi
rigore laxare. Nam per unius Quadragesimae spatium nihil aliud neque in
cibo, neque in potu penitus habuit, nisi de modica farina et paucis herbis
sorbitiunculam faciens, ex ea ad imitationem Hilarionis vixit. Quinque vero
hebdomadibus nihil aliud comedens, ad modicum se infusi ciceris astrinxit.
Et ita Romualdus per multa alia vivendi genera, quid sua virtus posset, per
haec et illa se jugiter exercendo, tentabat. Studebat quippe discretus
Christi miles ad novum se certamen semper accingere, et cum jamjam cadere
videretur, adhibita mox misericordia vacillans corpusculum relevare.
Duo autem vel etiam tria quandoque habebat cilicia propter
nascentem corporis importunitatem, quae lavari nullatenus permittebat, sed
ea potius ad imbrem projiciens, post triginta dies mutare consueverat.
Novaculam autem nunquam in suum caput patiebatur ascendere, sed ipse sibi
perraro solebat excrementa capillorum et barbae forcipibus attondere. Si
quando vero eum ex aliquo esculentiori cibo gulae vitium titillaret, mox
accurrate illum praeparari praecipiens, ori et naribus apponebat, et solum
captans odorem, dicebat: O gula, gula, quam dulcis, quam suavis modo tibi
saperet iste cibus! sed vae tibi! ex eo nunquam gustabis: et sic intactum ad
cellarium remittebat. 472
CAPUT LIII. De
miraculo quo Gregorium insufflando sanavit. Sed quanquam vir sanctus tantam
erga se servaret austeritatem, semper tamen hilarem vultum, semper serenam
faciem ostendebat. Nam frater quidam, Gregorius nomine, gravissimum capitis
dolorem se perpeti aliquando conquestus est. Qui cum ad beati viri cellulam,
ubi et alii fratres tunc erant, cum nimia lamentatione venisset, mox ut eum
vir venerabilis vidit, hunc dolorem nequaquam humorum inaequalitati, sed
insidiis antiqui hostis indubitanter ascripsit, et mox quasi deridens cum,
ut erat semper alacri vultu, per fenestram cellulae sibi insufflavit in
frontem, et ut caeteri omnes qui aderant similiter facerent, innuit. Hoc
autem facto ita sanatus est ut nullum penitus sentiret in suo capite doloris
remansisse vestigium. Arbitror quod idcirco vir sanctus hoc facere voluit
quia per Spiritum sanctum, qui in ejus pectore praesidebat, effugandum esse
iniquissimum hostem doloris immissorem credidit. Ad evitandam vero propriam
laudem et ludum finxit et socios quaesivit. Nam et Redemptor noster
insufflasse legitur, cum Spiritum sanctum apostolis dedisse perhibetur
(Joan. XX).
CAPUT LIV. De
insano, quem osculo curavit. Vir quidam capitis patiebatur insaniam, ita ut,
sensu rationis amisso, vel quid ageret vel quid diceret funditus ignoraret.
Huic Romualdus nihil aliud fecit, nisi solummodo osculum praebuit, et
protinus illum ad incolumitatem pristinam revocavit, et cum inquieto homine
dum pacem fecit, ad mentis eum suae pacem reduxit. Referebat autem postmodum
ille qui curatus fuerat, dicens: Quia cum sacra beati viri labia tangere
merui, statim prodire ex ore ejus quasi vehementis aurae spiritum sensi, qui
totam faciem meam, et ipsum denique sinciput perflans, omnem cerebri
aestuantis ardorem protinus effugavit.
CAPUT LV. Item
de Gregorio, quem de gravi morbo aqua frigida liberavit. Alio quoque
tempore, idem qui supra Gregorius tam virosam et marcidam tolerabat in
cruribus scabiem, ut jam ex elephantiae morbo crederet tam gravem prodire
tumorem. Huic Romualdus hoc praecipuum medicinae genus indixit, videlicet ut
crura per tres dies frigida aqua perfunderet, promittens 473 quia hoc modo
sanitatem pristinam recuperaret.
Quod tamen ille adimplere studuit, nimirum magis
necessitate jussionis quam recipiendae fiducia sospitatis. Mirum satis, et
solum divinae potentiae referendum! confestim tibiarum tumor deponitur,
virus omne siccatur, et penitus omni languore deposito frater sanus per
omnia redditur. Credi ergo rationabiliter potest quia eodem spiritu
Romualdus discipulo ut ter aquis tumentia crura perfunderet jussit quo
Eliseus Naaman leprosum lavari septies in Jordane mandavit (IV Reg.
V).
CAPUT LVI. De
discipulo, quem Romam euntem per spiritum cognovit, et de illo qui, sibi
derogans, reclusorium fregit. Nonnulli tamen carnales videlicet homines, eum
malitiose reprehendere et ejusdem dicta vel facta non timebant levitatis
vitio deputare. Quidam namque ejus discipulus in alia procul eremo
morabatur, qui propinquorum necessitati aliquando condescendens, pro eorum
utilitate tandem velut invitus Romam ire Quadragesimali tempore acquievit.
Quod mox vir sanctus per spiritum recognoscens, velut indignans scripsit
astanti cuidam fratri quod videlicet ille bonus vir pro hujusmodi negotio
Romam ire praesumpsit. Ille autem admirans unde hoc magister agnosceret, cum
quo videlicet nemo aliunde veniens colloquium habuisset, rem sollicite
perquisivit, et ita esse, sicut vir venerabilis dixerat, comprobavit. Pergit
ille ad alium suum condiscipulum, videlicet Ingelbertum, qui inclusus
manebat, et magistrum haec dixisse, et sine dubio prophetiae spiritum habere
prorsus affirmat. Ille autem, detestans et penitus denegans, fratrem
corripuit, et quia hoc falsum esset, imprecationis se vinculis obligavit,
dicens: Si ille hoc per prophetiae spiritum, et non magis per diabolum
dixit, non me omnipotens Deus in hoc reclusorio perseverare permittat.
Dictum, factumque est. Nam vix paucis diebus transactis, Ingelbertus, fracto
reclusorio, sine magistri licentia abiit, et eum in hac vita, sicut dicitur,
nunquam ulterius vidit.
CAPUT LVII. De
Gaudentio, et Berardo, et monacho sanato. Alius frater, Gaudentius nomine,
abbatis videlicet hujus Monasterii S. 474 Vincenti pater, cum magno fervore
conversus, ardentiori postmodum spiritu in Dei est servitio conversatus.
Hic aliquando a B. Romualdo licentiam petiit, qua vellet
cuncta jam pulmenta dimittere, et, pane cum aqua contentus, pomis quoque
sive crudis oleribus victitare. Hoc igitur impetrato, cum in eodem proposito
infatigabiliter permaneret, Tedaldus quidam alius frater, infirmitati illius
indiscrete compatiens, adire magistrum studuit, et quia frater ille tam
grave pondus portare non posset, hanc ejus obstinationem frangi omnino
debere suggessit. Romualdus autem, ut puta vir simplicis animi, Tedaldi
verbis assensum dedit, et Gaudentio talis vitae licentiam abstulit. Ille
vero graviter ferens, nequaquam amplius cum Tedaldo in eremo in qua eos
Romualdus posuerat passus est habitare, sed Ingelberto, qui a Romualdo
disjunctus fuerat, se subdidit, et ab eo consensum praedictae conversationis
accepit. Hic itaque Gaudentius non multo post tempore defunctus est, et in
coemeterio B. Vincentii juxta corpus Berardi venebilis viri, qui aeque
Romualdi discipulus fuerat, est sepultus.
Romualdus autem, quia ille in praevaricatione
inobedientiae vitam finierat, orationem pro eo fieri penitus interdixit.
Aliquanto autem post tempore monachus quidam praedicti coenobii, dum
matutinam synaxim cum reliquis fratribus celebraret, repente tam acrem
dolorem sentire in dentibus coepit ut jam in choro ad psallendum stare
omnino non posset. Qui protinus exiens, super sepulcrum se Berardi atque
Gaudentii lamentando jactavit, et medelam sibi per eos provenire sperans,
medium se inter utrumque constituit, dumque ibi aliquandiu jacens oraret,
mox eum somnus oppressit. Illico sane videt Berardum sacerdotalibus
ornamentis splendidissime decoratum, tenentem in manibus librum aureis
litteris scriptum, ante altare scilicet stantem et missarum solemnia
celebrantem. At cernit Gaudentium moerentem, tristem demisso vultu, post
tergum Berardi procul assistere, et, velut excommunicatum, sacris
appropinquare mysteriis non audere.
Qui mox locutus est ei, dicens: Vides, inquit, frater,
illum Berardi librum mirabiliter deauratum?
Ego quoque talem per omnia nunc haberem, nisi illum mihi,
heu, heu!
Tedaldus
monachus abstulisset. Statimque frater evigilans, sanus et incolumis, fugato
omni dolore, surrexit. Deinde laetus visionem suam fratribus per ordinem
retulit. Quod Romualdus audiens illico praecepit fratribus ut jam Gaudentio
fraternam charitatem impenderent, atque pro eo enixius orarent. Unde non
sine ratione colligitur 475 quod ille qui privatus societate Romualdi,
librum quem meruerat, perdidit, jam ejus gratiae restitutus, et orationibus
sublevatus, eumdem librum recuperare meruit: et quem Tedaldus non nisi per
Romualdum abstulerat, jam Romualdus orando pro illo cum omnibus simul
fratribus reddat.
CAPUT LVIII. De
discipulo in lecto Romualdi a daemonibus verberato. Aliquando vir
venerabilis cujusdam causa necessitatis in viam ire disponens, uni
discipulorum cellam commisit, et usque ad suum reditum in ea illum manere
praecepit.
Ille vero temerarius, dum debiti honoris reverentiam magistro non servat,
audacter in ejus strato jacere non dubitat. Ecce autem in ipsa nocte maligni
spiritus super eum immaniter irruunt, gravissimis eum verberibus atterunt,
et projectum de lecto pene seminecem derelinquunt. Merito namque tam
superbos suae offensionis ultores pertulit, qui in talem virum postposita
humilitate peccavit, et dum pio magistro non exhibuit reverentiam, ex duris
et impiis sensit manibus disciplinam.
Similiter quoque postmodum venerabilis vir iter acturus, alium in eadem
cella discipulum dereliquit. Cui cum discipulus diceret: Magister, ego in
lecto tuo non jaceo, quia quod alii contigit, mihi etiam consequenter
evenire formido, ille respondit: Fili mi, jace et dormi securus; ille enim
in eo recubans, idcirco in manus inimicorum incidit, quia parvitatis meae
licentiam non accepit, tu autem accepto consensu, in Deo spem pone, et sine
pavore quiesce.
Qui videlicet in eo, sicut jussus fuerat, jacuit, et
nullum omnino casum adversitatis incurrit.
CAPUT LIX. De
muliere in amentiam versa, et Romualdi benedictione sanata. Saecularis
quidam vir, Arduinus nomine, Romualdo se ad suscipiendum sanctae
conversationis habitum tradidit; deinde domum, ut sua quaeque disponeret,
remeavit. Cumque eum uxor sua venientem vidisset, femineo nimirum furore
succensa, exclamavit adversus eum, dicens: Sic, bone vir, ab haeretico illo
et antiquo seductore nunc venis, et me miseram et destitutam omni humano
solatio derelinquis? Et hoc dicto, protinus in amentiam vertitur, et ita
furere et conquassari coepit ac si patenter a daemonio vexaretur. Habebat
autem vir sanctus hujusmodi consuetudinem, ut si quando fratres in viam
dirigeret, bene dictionem illis, sive panem, sive pomum, seu quodcunque
aliud daret. Unde discipuli, ut experti multoties fuerant, certum tenebant
quod si ex benedictione magistri, cuilibet aegroto 476 porrigerent, ad
salutem illum incolumem revocarent. Nam et ex aqua, unde manus ejus
abluebantur, plures languidi saepe restituti sunt sanitati. Quod tamen
cautissime oportebat fieri, ne si vir sanctus hoc aliquatenus deprehenderet,
in gravissimam tristitiam deveniret. Cum igitur diu jam femina miserabiliter
vexaretur, quidam fratres qui aderant, de benedictione panis quam a magistro
susceperant, ei particulam tradiderunt.
Deinde cum hoc mulier comedisset, mox mente sedata, ab omni redditur
insaniae furore liberrima. Quae protinus omnipotenti Deo et Romualdo famulo
ejus recuperatae sanitatis gratias retulit, et viro suo conversionis
licentiam ulterius non negavit.
CAPUT LX. De
daemoniaco ab eo curato. Alio quoquo tempore puer quidam daemoniacus ad
beatum virum delatus est.
Cui ille nihil aliud fecit nisi pro benedictione
sibi panis particulam tradidit. Qua mox puer ille refectus, confestim est a
daemonio liberatus. Jure quippe postquam benedictio Romualdi male possessum
corpus intravit, inde confestim malignus spiritus cauteriatus exivit.
CAPUT LXI. De
diabolo, qui Romualdo mortem minatus cellae parietem fregit. Nunquam tamen
diabolus a sancti viri poterat impugnatione quiescere. Et quia occulta jam
adversus eum fraude nil poterat, non cessabat virus suae malitiae
visibiliter demonstrare. Aliquando namque vir venerabilis dum in cella
consisteret, ecce malignus spiritus, ut est revera teterrimus, hispidus,
horribilis, immensum coepit sancto viro terrorem incutere, et cum nimio
furoris impetu mortem sibi minitans intentare. Cumque Romualdus auxilium de
coelo imperterritus quaereret, et ut sibi Christus succurreret fiducialiter
exclamaret, mox antiquus hostis aufugiens ipsum cellae parietem tanto
iracundiae felle percussit quod gravem fagi tabulam unius cubiti spatio, vel
eo amplius fidit. In habitaculo igitur patenter ostendit quanta adversus
habitatorem flamma crudelitatis exarsit, et quodammodo scriptum reliquit in
pariete quod occultum gerebat in mente.
CAPUT LXII.
Item de diabolo, qui exterrens equum Romualdum mergere voluit. Aliquando
etiam dum venerabilis vir cum suis discipulis equitaret, ecce malignus
spiritus rubei canis effigiem simulans, cum 477 magno impetu obviam irruit,
et equum cui insidebat, ita ut pene vir sanctus mergeretur, exterruit.
Interrogati discipuli si eum vidissent, exhorrescentem quidem equum
conspexisse se asserunt, sed nil tale eis apparuisse testantur. Ille vero
ait: Miser ille, qui olim praeclarus angelus fuisse cognoscitur, nunc se in
immundi specie canis ostendere non veretur.
CAPUT LXIII.
Item de diabolo, qui, orta inter discipulos Romualdi discordia, vegetem
percutiebat. Rursus alio tempore cum monasterium Ancillarum Dei, quod est in
Vallebona, construere decrevisset, discordia mox inter sancti viri
discipulos oritur, quia videlicet alii nolunt, alii vero, ut fieret,
vehementer insistunt. Cumque ante venerabilem virum utraeque dissidentium
partes diversa utentes allegatione contenderent, coepit diabolus ante
portellam cellae quasi malleo vegetem sine cessatione percutere; et per
reboantem silvam crebris audiebatur tunsionum ictibus intonare. Deinde cum
jam omnes unanimiter monasterium fieri concordassent, ecce malignus
spiritus, cunctis audientibus, ululare, plorare et flebiles non cessabat
voces emittere. Postremo autem, cum jam divisi ad suum quisque reverteretur
hospitium, prosequebatur eos antiquus hostis cum tanta tempestate et
turbine, et quasi omnia ventorum genera commovens, totam silvam radicitus
evellere putaretur. Quidam vero fratrum increpans eum dixit: Praecipio tibi
in nomine sanctae Trinitatis, immunde spiritus, ut desinas venire post nos.
Et ita fugatus est.
Jure quippe
auctor discordiae, composita pace, compulsus est in fletum prorumpere, qui
prius audiebatur crescente rixa gaudere; et qui tunc quasi circulum vacui
vasis abstrahere et partes, quibus compactum fuerat, dissipare tentavit,
constrictis jam in vinculo pacis et charitatis compage discipulis, tristis
abscessit.
CAPUT LXIV. De districta vita quae tunc in
Sytria ducebatur. Taliter autem in Sytria vivebatur ac si ex similitudine
non solum nominis, sed etiam operis, altera denuo Nitria videretur, omnes
siquidem nudis pedibus incedentes, omnes inculti, pallidi et nimia omnium
rerum extremitate contenti. Nonnulli vero damnatis januis clausi, ita mortui
videbantur 478 mundo, velut in sepulcro jam positi.
Vinum ibi nemo noverat, nec si etiam gravissimam quisquis aegritudinem
pateretur. Sed cur ego de monachis loquor, cum et ipsi monachorum famuli,
ipsi quoque custodes pecorum jejunarent, silentium tenerent, disciplinas
inter se invicem facerent, et de quibuslibet verbis poenitentiam
flagitarent?
O aureum Romualdi saeculum quod, etsi tormenta persecutorum non noverat,
spontaneo tamen martyrio non carebat!
Aureum, inquam, saeculum, quod inter montium, silvarum feras tot coelestis
Hierusalem cives alebat. Cum vero ibi fratres jam tanti essent ut omnes
illic habitare vix possent, tunc Romualdus, monasterio ibi constructo et
abbate praeposito, inviolatum servans silentium Bifurcum secessit ad
habitandum. Illic enim volens abbatem spiritualiter vivere, et rectitudinis
vitam tenere, multam ab eo passus est persecutionis injuriam.
CAPUT LXV. De
prophetia Romualdi et colloquio ejus cum Henrico rege. Interea imperator
Henricus de ultramontanis partibus in Italiam veniens, misit beato viro
deprecatoriam legationem, ut ad eum venire dignaretur, promittens se
facturum quaecunque praeciperet, si suum ei colloquium non negaret. Cumque
venerabilis vir prorsus abnueret silentium frangere, coeperunt omnes
discipuli unanimiter illum obsecrare, dicentes; Magister, vides quia nos qui
te sequimur, tanti jam sumus quod hic congruenter habitare non possumus;
vade ergo, si placet, et imperatori magnum aliquod monasterium quaere, et
multitudinem te sequentium ibi constitue. Quibus vir sanctus, nescio si
accepta jam revelatione, aut subita Dei inspiratione fidenter scripsit:
Scitote quia montis Amiati monasterium ex dono regis habebitis; considerate
tantummodo quem illic abbatem constituere debeatis. Igitur inviolato
silentio perrexit ad regem. Cui rex protinus assurgens, ex magno cordis
affectu in hanc vocem erupit, dicens: O utinam anima mea esset in corpore
tuo! Quem mox, ut loqueretur, suppliciter obsecrans, ipso die hoc impetrare
non potuit.
Postera autem
die, Romualdo ad palatium veniente, ecce Teutonicorum multitudo certatim
hinc inde concurrunt, capita salutantes humiliter flectunt, villos quoque
pelliceae vestis, qua erat indutus, anxie decerpentes, pro sacris reliquiis
in patriam portaturi studiose recondunt. Quae videlicet res venerabilem
virum tanto moerore dejecit ut, nisi discipulis 479 obstantibus
acquiesceret, ad cellam protinus repedaret. Ingressus igitur ad regem, non
pauca sibi locutus de restituendo jure Ecclesiarum, de violentia potentum,
de oppressione pauperum, et post multa unum sibi pro suis discipulis
monasterium petiit. Cui postmodum rex montis Amiati monasterium tradidit et
abbatem, quia multis erat malis obnoxius, foras ejecit. Ubi vir sanctus
quanta adversa perpessus sit, non solum ab eo qui ejectus fuerat, sed etiam
ab illo quem ipse ex suis discipulis abbatem constituerat, ille quidem
perferre patientissime potuit, nos referre, etiamsi adesset facundia, non
valemus. Sed qualiter illum Deus in cunctis adjuverit, uno exemplo monstrare
sufficiat, ut prudenti cuilibet quid etiam in reliquis evenerit innotescat.
CAPUT LXVI. De
monacho, quem diabolus strangulare coepit, sed Romualdus eripuit. Monachus
quidam vesano adversus eum furore succensus, pilum latenter exacuit, et eum
reponens, ut beatum virum interficeret, exspectare congrui occasionem
temporis coepit. Nocte vero dum depressus sopore quiesceret, ecce videt
malignum spiritum in se immaniter irruentem, qui retortam in collum ejus
mittens, tanta ferocitate conabatur guttur ejus astringere ut jam ille
cogeretur funditus expirare. Tunc monachus in extremo jam spiritu positus,
Romualdum ut sibi succurreret obsecravit. Qui, ut monacho videbatur,
protinus advolans, de manibus eum iniqui hostis eripuit. Hic igitur mox
experrectus ad pedes venerabilis viri prostratus advolvitur, ut allisionem
cervicis aspiciat deprecatur; confiteri etiam crimen suae malitiae non
veretur. Postremo conservatae vitae sibi gratias retulit, et poenitentiam
tanti reatus accepit. Et ita qui Romualdo vitam insidiatur eripere, jam per
eumdem sanctissimum virum, et suam meruit conservare, cui inferre mortem
studuit, per eum suae periculum mortis evasit.
CAPUT LXVII. De
Romualdo, qui circumclusus aquis, cibum sibi deferendum coelitus agnovit.
Habebat autem Sanctus consuetudinem, cum monasterium teneret, ut, nisi cum
jejunaret ad communem mensam cum fratribus quotidie veniens, unum quidem
pulmentum 480 comederet; postmodum vero lectioni, vel quid etiam apud
unumquemque ageretur, intentus, de reliquis non gustaret.
Quadragesimali vero tempore, nisi necessitate inevitabili cogeretur, in
cellula jugiter morabatur.
Dum igitur
praedictum coenobium vir beatissimus regeret, quadragesimali jam
propinquante jejunio, quaerebat cum discipulis per vicina montium loca, ubi
eremum facere potuisset. Dumque longas in quaerendo moras protraherent,
repente aquis undique circumfluentibus ita conclusi sunt, ut nec ipsi jam
redire, nec de monasterio quisquam ad eos posset aliquatenus transvadare.
Vivebant autem ex aliquantis castaneis quas secum detulerant. Cumque dies
Dominicus advenisset, et alia cibi spes nulla jam superesset, coeperunt
fratres pauculas, quae remanserant, castaneas deglubere, et jam quodammodo
dubitantes ultimum ex eis convivium praeparare. Romualdus autem, ut erat
semper alacri vultu, fidenter ait quia, nisi Deus sibi panem per aliquem
mitteret, ipso die nullatenus manducaret.
Discipuli vero mirantes inter se, in qua spe hoc ille praesumeret, certi
tamen quia magister incaute aliquid vovere non posset, cibum jam tantae
solemnitati congruum coeperunt fiducialiter exspectare. Sexta igitur diei
hora jam propinquante, ecce tres viri onusti pane, et vino et aliis cibis
adveniunt, qui se de longinquis partibus cum multo labore pervenisse dicunt.
Tunc itaque spiritali omnes repleti gaudio benedicentes Deum, pariter cibum
sumunt et beatum virum per revelationem hoc coelitus agnovisse indubitanter
agnoscunt.
CAPUT LXVIII. De pisce qui inventus est in
arenti rivo meritis Romualdi. Quodam tempore venit vir venerabilis Sytriam.
Qui cum adhuc jejunus esset, et fratres ut pote in arduis montibus piscem,
quem ei ad comedendum apponerent, non haberent, coeperunt inter se
quodammodo confusi erubescere, et quid pro tam venerabili hospite acquirere
potuissent, anxie cogitare. Tunc frater quidam, puto divinitus inspiratus,
ad siccum pene rivum, qui juxta praeterfluebat, cum festinatione cucurrit,
ubi nimirum et aquae exiguum erat; piscis vero illic visus nunquam penitus
fuerat.
Coepit itaque frater Deum devote deposcere, ut qui
Israelitico populo aquam potuit ex arida petra producere (Num.
XXIX; Exod. XVII), ipse sibi dignaretur piscem in arenti rivulo demonstrare.
Confestim igitur, missa manu in exigua aqua, 481 piscem reperit, qui beato
viro ad refectionem abundanter sufficere potuit. Deo scilicet servo suo
providente convivium, inventum est in saxoso et arido monte, velut in
piscosa valle, vivarium. Sed quia de vita beati viri haec, quae nimirum
pauca de multis dicta sunt, sufficere credimus, jam ad transitum veniamus.
CAPUT LXIX. De transitu Romualdi. Vir denique
sanctus per multa alia habitavit loca, multa alia praecipue a suis
discipulis perpessus est mala, plura quoque per eum sunt facta miracula,
quae nos describere ideo praetermittimus, quia longioris styli prolixitatem
vitamus. Post cuncta igitur habitationum suarum loca, cum jam finem suum
imminere conspiceret, tandem ad monasterium quod in Valle de Castro
construxerat, rediit, ibique propinquantem obitum indubitanter exspectans,
cellam sibi cum oratorio aedificari, in qua recluderetur, et silentium usque
ad mortem servaret, instituit. Sane viginti annis ante finem vitae suae,
discipulis suis manifeste praedixerat, quia in praedicto monasterio
oporteret eum quiescere, nulloque astante vel funeri exsequias dependente,
expediret eum spiritum exhalare. Facto itaque reclusorio, cum mens ejus in
eo esset, ut mox includi deberet, coepit corpus ejus magis magisque
molestiis ingravescere, et deorsum jam velut non tam languore quam decrepiti
longaevitate senii declinare. Nam a medio fere anno nimia sibi flegmatis
abundantia cum ipso laesi pulmonis marcore defluxerat, et gravi eum tussis
anhelatione vexabat. Non tamen propter hoc vir sanctus, vel lecto decumbere,
vel in quantum possibile erat, soliti rigorem jejunii acquieverat relaxare.
Quadam igitur die coepit paulatim corporis virtute destitui et ingruente
molestia gravius fatigari. Sole itaque jam ad occasum vergente, praecepit
duobus fratribus qui astabant, ut foras exirent, cellulae post se januam
clauderent; celebraturi vero sibi matutinos hymnos ad eum diluculo
remearent. Cumque illi de ejus fine solliciti velut inviti exirent, non
statim ad quiescendum properant, sed ne magistrum obire contingeret anxii,
pretiosi thesauri talentum prope cellulam latentes observant. Aliquandiu
igitur commorantes, cum deinceps curiosis auribus attentius auscultarent, et
neque motum corporis, neque sonum vocis audirent, jam quod evenerat
veraciter opinantes, impulsa janua, velociter irruunt, lumen accendunt, et
beata anima in coelum rapta, supinum jacere sanctum cadaver inveniunt.
Jacebat itaque velut neglecta tunc coelestis margarita, in
summi postmodum regis aerarium honorifice reponenda. Nimirum qui sic obiit,
ut praedixit, illuc transivit quo speravit. Vixit autem vir beatissimus
centum viginti 482 annis, ex quibus viginti expendit in saeculo, tres duxit
in monasterio, nonaginta septem in eremitico transegit proposito. Nunc
igitur inter vivos coelestis Hierusalem lapides ineffabiliter rutilat, cum
ignitis beatorum spirituum turmis exsultat, candidissima stola
immortalitatis induitur, et ab ipso rege regum vibrante in perpetuum
diademate coronatur.
CAPUT LXX. De
daemoniaco per particulam cilicii ejus sanato. Post sacratissimum autem viri
venerabilis obitum, quanta miraculorum signa per eum Deus ostenderit, quis
quaeret transacta legere, cum frequenter valeat et nova videre? Quia igitur
ea quae apud sepulcrum ejus fiunt, miracula tanta sunt, ut melius putemus
cuncta silentio praeterire quam pauca narrare; duo solummodo, quae per
eumdem beatissimum confessorem alibi facta sunt, sufficiat nobis exponere.
Denique frater quidam, qui sancti viri discipulus fuerat, parvam basilicam
pro anima sua monasterio dederat, ad quam videlicet basilicam extremitatem
manicae praescissam ex beati viri cilicio misit, et sub altari honorifice
recondi praecepit. Quam tamen gerulus sub altari, sicut jussus fuerat,
collocare neglexit, sed missam in rima parietis incaute dereliquit. Factum
est postea ut daemoniacus quidam ad praedictam duceretur ecclesiam. Cumque
astans in medio, huc illucque rotans caput, cuncta undique circumspiceret,
tandem torvos oculos in ipsum parietem terribiliter coepit infigere, et
intentus illuc, ubi sancti cilicii jacebat particula, crebris non cessabat
vocibus exclamare: Ille me ejicit, ille me ejicit; et ita clamans, protinus
ab eo expulsus est. Hinc ergo jure perpenditur, quid per semetipsum apud
divinam clementiam impetrare non possit, ante cujus brevissimam vestimenti
particulam daemon stare non potuit; et qui talia absens exhibet, quid per
corporis praesentiam non exercet?
CAPUT LXXI. De
villico, qui vaccam rapuit, et statim exstinctus est.
Alio quoque tempore Castaldius quidam pauperculae mulieri
vaccam violenter abstulit, et eam vociferantem multisque precibus
obsecrantem audire contempsit. Illa protinus accurrens, duos gallinarum
pullos ad ecclesiam quam supra memoravimus, detulit, et eos secum ante
altare projiciens, hujusmodi verbis clamare flebiliter coepit: Hem S.
Romualde, exaudi miseram, ne despicias desolatam, et redde mihi
gubernatricem meam injuste 483 sublatam. Mira res! Vix adhuc villicus cum
ipsa rapina a domo mulieris abierat, et continuo emissione sagittae
percussus, vaccam in eodem loco dimisit, deinde domum perveniens, protinus
expiravit.
CAPUT LXXII. De corpore Romualdi sano post
quinquennium invento. Post quinquennium vero a sancti viri obitu, data
monachis ab apostolica sede licentia, ut supra venerabile corpus ejus altare
construerent, Azo quidam frater silvam petiit, quatenus modicam capsam
faceret, quae sancti confessoris ossa et pulverem tantummodo capere
potuisset. Nocte igitur insecuta, dormienti cuidam fratri venerabilis quidam
senex apparuit, quem protinus interrogans, ait: Ubi est hujus monasterii
prior? Quod cum ille se scire negaret, illico senex addidit: Pro fabricanda,
inquit, capsa ire in silvam studuit, sed beati viri corpus in tam exiguum
vasculum non intrabit. Postera igitur die prior, composita capsa,
revertitur, et mox a fratre, qui visionem viderat, quae illum causa ad
silvam invitasset, inquiritur. Quod cum ille velut labore defessus dicere
noluisset, illico frater, et sui causam itineris retulit, et quod ipse
viderat, exponendo per ordinem non celavit. Defosso igitur tumulo, ita
propemodum totum sancti viri corpus sanum illibatumque reperiunt, velut tunc
fuerat, cum sepulturae illud primitus tradiderunt, excepto quod tenuis
quaedam mucoris lanugo in quibusdam ejus membris excrevisse videbatur.
Rejecta igitur modica capsa quae facta fuerat, illico vas aptum ad mensuram
beati corporis praeparant, et in eo sanctarum reliquiarum patrocinia
recondentes, desuper altare solemniter consecrant. Obiit autem vir
beatissimus Romualdus decimo tertio Kalendarum Juliarum, regnante Domino
nostro Jesu Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et gloriatur per
infinita saecula saeculorum.
Amen.
Ritorno alla pagina sulla "Piccola Regola di san Romualdo"
Ritorno alla pagina iniziale "Regole monastiche e conventuali"
| Ora, lege et labora | San Benedetto | Santa Regola | Attualitą di San Benedetto |
| Storia del Monachesimo | A Diogneto | Imitazione di Cristo | Sacra Bibbia |
23 maggio 2022
a cura di Alberto "da Cormano" alberto@ora-et-labora.net