Guigo I prior Carthusiae
Consuetudines
Estratto da “Patrologia Latina”, vol 153,
J. P. Migne - Parigi 1854
Dal sito www.mlat.uzh.ch - University of Zurich's Corpus Corporum project
by Ph. Roelli in 2019
Link al testo italiano
MONITUM. AD FRATRES CARTHUSIENSES.
Antequam ad
elucidationem et explicationem Consuetudinum R. Patris Guigonis deveniamus,
debemus et nos ad imitationem tanti viri pauca vobis proloqui, ut perfectius
possitis intelligere tum mentem auctoris, tum suscepti a nobis operis
propositum, dum istas Consuetudines, quae nunc vulgo statuta vocantur, hic
referre et de novo imprimi curamus.
Qui facit veritatem venit
ad lucem, ut manifestentur opera ejus (Joan. III).
Hac ergo Christi voce edocti et invitati thesaurum nostrum, id est prima
instituti nostri rudimenta et documenta veluti de tenebris eruimus, ne illum
abscondere velle ultra videamur, his praesertim de causis:
Primo, ut sit vobis veluti
lucerna accensa et posita super candelabrum, cujus beneficio possitis instrui,
dirigi, et accendi. Instrui de primorum ordinis Patrum
religiosa conversatione; dirigi in vestrae vocationis adimplendae modo et
fidelitate; accendi in illorum imitationis et charitatis non fictae aemulatione.
Secundo, ut ex veritatis coram
vobis expositae lumine, quo videbitis qualiter ordo in vigore et spiritu sui
instituti, ex singulari Dei protectione conservatus fuerit, consolationem
accipiatis: et dissipatis nubeculis inquietudinum, quas in quorumdam pusillorum
animos quaedam opinio ingesserat decidii ordinis Carthusiensis, novum fervorem
concipiatis honorandi institutum nostrum tam singulari Dei protectione
honoratum, et huc usque conservatum, atque digne Deo ambulandi in hac sancta
vocatione, qua vocati
estis, nec unquam ab avita Carthusiensi observantia
degenerandi. Censorum notas praeviderat reverendus Pater Guigo, et forte jam
suis temporibus expertus erat, atque ideo teneras bonorum Carthusianorum
conscientias, ne inde in scrupulos deciderent, aut in animi perplexitates,
contra illorum argutias praemunire voluit, ut ex variis locis vobis apparebit,
et maxime ex cap. 20, et ex cap. 57, n. 4, et aliis locis.
Tertio, ut tandem fervorem a
pluribus conceptum et varie exhibitum circa antiqua ordinis statuta compescamus,
quorum aliqui ex devotione, quam habent erga ordinem, quaedam exemplaria e
cellulis nostris sublata, magno pretio a mercatoribus emerunt, illius veluti
elementa et ipsi nosse cupientes, alii vero ex ipsis antiquis statutis contra
praesentem
statum ordinis sinistras opiniones sibi formaverunt.
Quod
ergo quodammodo latebat, publicum reddimus, ne ultra quorumdam animos subeat
temeraria suspicio, qua veluti degeneres filii habeamur, qui Patrum praeclara
gesta abscondere conantur, ne inde illorum appareat decidium. Sic enim his
extremis temporibus (quod dolentes et lugentes referimus), sic, amici et fratres
in Christo charissimi, charitas refriguit; imo aurum illud optimum charitatis,
quo caput coelestis Sponsi constare asserit sponsa Cantici
(Cant. V),
obscuratum est, et color ejus optimus mutatus, ut non tantum quaerere
iniquitatem in domo justi, et vastare requiem ejus, contra S. Spiritus
enatum
(Prov. XXIV),
quidam licitum esse aestiment; sed etiam ea quae in aliqua parte dubia esse
videntur, non in meliorem partem interpretari sed in pejorem, novo jure
introducto, quod certe nec Dei nec Ecclesiae est, jam liberum sibi esse credant;
imo ea quae vere et absque ulla dubietate bona sunt, sinistra interpretatione
absque ullo scrupulo, veluti conspurcare posse putent, ut foetere incipiant; et
sic, quod prius boni odoris erat et aedificationis, nauseam excitare incipiat.
Legantur Evangelia, libri apostolici attente revolvantur; ibi legimus:
Charitas non aemulatur, non agit perperam, non cogitat malum (II Cor. XIII),
et alia plura similia. Sed nihil reperiemus unde licitum esse probetur, famam
proximi laedere, et ut
longe lateque ejus defectus sive veri sive falsi
spargantur, quasi super tecta ascendere. Si sic agere cum singulari persona
illicitum esse Scripturae sanctae decernant, quid de communitate, quid de ordine
integro, cujus fama integra est, censendum est?
Christi et sacrarum
Scripturarum sensum sequebatur D. Thomas, dum paradigmate hominis qui triginta
facies haberet, quique in pulchriori ab intuentibus procul dubio aspiceretur,
utebatur, ut sensum suum super hac re exprimeret, quem sensum amplecti et in
omnibus sequi debemus. Non enim ad succensendum his qui de nobis minus bene
sentiunt, haec pauca de immutato charitatis colore diximus, sed ut meliora
charismata semper aemulemur, et caveamus a prava interpretatione verborum
illorum
Apostoli dicentis:
Spiritualis judicat omnia, et ipse a nemine judicatur
(I Cor. II), quibus nonnunquam spirituales
viri, proprio sensu decepti et obcaecati, incidunt et ipsi in laqueum diaboli.
Tentationes spirituales non
minus cavendae sunt quam carnales, imo longe cautius et subtilius, maxime a
solitariae vitae professoribus, quia a carnalibus objectis et desideriis
abstracti evanescerent facile in cogitationibus suis et in judicia temeraria
inciderent, nisi a daemonio meridiano propriae opinionis, et proprii judicii
laqueos ipsis ponente, sollicite sibi caverent. Ipse enim Satanas transfigurans
se in angelum lucis minus cautos et in hac parte sibi ipsis fidentes decipit, ac
in errorem semel dejectos,
proprio sensu deinde obcaecatos, strictius ligat et a
correctione tandem fere totaliter alienos efficit.
Hi sunt miseri gradus
descensionis, quos sibi fabricant Spirituales a proprio judicio non sibi satis
caute caventes, a quibus longe distabimus, si semper ob oculos habeamus illa
Christi Salvatoris nostri verba: Nolite
judicare, et non judicabimini (Luc. VI);
et illa D. Pauli: Quis es tu qui judicas
servum alienum? Domino suo stat aut cadit (Rom. XIV).
Itemque:
Nolite ante tempus judicare, quoadusque veniat
Dominus, qui illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia
cordium: et tunc laus erit unicuique a Deo (I Cor. IV).
Nunc ergo quiescent, ut
speramus, qui tanta aviditate statuta ordinis nostri, aut legere, aut carpere
voluerunt, dum viderint a nobis ipsis omnia ingenue et
sincere proferri, in nihilo nobis ipsis parcendo, nihil occultando, sed potius
nos ipsos (quantum veritas, justitia et charitas permittunt) data occasione
objurgando.
Absit a nobis ut sanctitatem
illam, quae merito primis Patribus nostris tribuitur, nobis velimus usurpare;
sed id tantum nobis concedi petimus, quod a nemine, qui justitiae osor non sit,
potest negari, nempe ut corpori ordinis et animae, ut ita dicam, instituti
nostri non imputetur, quod singularium personarum culpis tantum debetur, a
quibus ordinem nec ipso reverendi Patris Guigonis tempore exemptum fuisse
constabit ex cap. 77 istarum Consuetudinum. Clament quantum velint, Tolle,
tolle, contra statutorum ordinis transgressores et ab ejus spiritu
aberrantes, non abnuemus; sed et succlamabimus:
Puniantur, puniantur, sic enim non cum modica nostra et bonorum omnium
consolatione, factum fuisse in ordine a die suae institutionis usque ad haec
nostra tempora apparebit, per chartas et ordinationes capitulorum generalium,
quas antiquis statutis ex professo data occasione attexemus, ut haec scripta et
propalata existant in generatione altera, et populus qui creabitur laudet
Dominum, qui talem zelum, unanimitatem, propositi tenacitatem dedit miseris
homuncionibus, natione, educatione, genio naturali tam diversis, etiam tempore
illo, quo Ecclesia Dei per deflendum schisma in plures partes divisa, ordinem
nostrum in tot partes etiam scissum post se traxerat, sub finem quarti decimi
saeculi et
initium decimi quinti, donec concilium Pisanum
celebraretur, ut suo loco dicetur. Id velut grande miraculum a Domino factum
oculis mentis apparet, quod dum intueor obstupesco et succlamo: Digitus Dei est
iste; non enim similes fructus profert terra cordis humani spinas et tribulos ex
se tantum germinans. Porro de rei veritate judicabunt qui opus istud in sensu
pietatis et spiritu charitatis lecturi sunt.
De quibusdam adhuc monitos vos esse volo, antequam ad
interpretationem Consuetudinum istarum R. Patris nostri Guigonis deveniamus,
quibus monitis ad faciliorem intelligentiam sensus et verborum piissimi
scriptoris perveniatis.
Primo ergo notandum est illum
succincte admodum
scribere, tum ut exhibeat se in scribendo etiam leges
silentii servare velle, dum superflua verba resecare studet, et ea tantum
proferre quae necessaria videntur, tum quia Carthusiani propositi observatoribus
scribit, qui ideo uno vel, ut ita dicam, dimidiato verbo quidquid sibi volebat
reverendus Pater Guigo intelligebant, nec indigebant ut omnia veluti minutatim
exprimeret. Consuetudines ergo tantum veluti substantiales, majoris et primariae
Carthusiae sociis et fratribus communicat, id a se postulantibus, ut uniformitas
illa, quae ab initio et deinceps in ordine fuit in tanto pretio habita et
continuo studio servata, introduceretur:
Secundo, plura quae in antiquis
statutis continentur nec in Consuetudinibus R. P. Guigonis exprimuntur,
non ideo novitatis debere argui, quia R. ille Pater
nullam de illis mentionem facit, sed ad rationem condendorum statutorum
pertinere; crescente enim numero domorum et personarum ordinis, cum statuta
essent condenda quae simplices consuetudines in quasdam veluti fixas regulas
verterent, et quae actus multorum hominum in variis agendis in unam consonantiam
et praxis uniformitatem adducerent, ut in eamdem veluti regulam collimarent,
necesse prorsus erat ut enucleatior fieret expressio singulorum agendorum, et
modi quo singula erant agenda, ne in hac multitudine ex singularum personarum
abundantiori multiplicatione composita, facilior pateret aditus singularibus
personis, ad quaedam secundum proprium sensum interpretanda
et detorquenda, unde uniformitatem in praxi sensu
depravandam fore, nemo non videt.
Tertio, sanctum illum virum, qui erat in utrisque litteris divinis et humanis
apprime eruditus, styli elegantiam, quam ad manum habebat, nonnunquam
deseruisse, ut in scribendis Consuetudinibus ordinis simplicitatem sectaretur,
et inde nos instrueret quantum a loquendi aut scribendi modis, qui fastum
aliquem redolent, abstinere debeamus. Scintillae autem coelestis eloquentiae
simul et humanae, quibus pollebat quasi aeris candentis, ex illius nihilominus
calamo non raro proruperunt, ut videre est in illo mirabili capitulo
De vitae solitariae commendatione,
ex quo discimus quantum versatus esset in colligendis ex sanctarum Scripturarum
campo floribus, ex
quibus prudenter collectis
et venuste contextis serta componere noverat coelestem odorem exhalantia. Unde
etiam instruimur in nullo nos laedere simplicitatem Carthusianam, si sacrorum
istorum librorum eloquentiam addiscamus, ut qui jam per consolationem
Scripturarum spem habemus, in loquendo etiam eloquia illa Domini casta eructare
aemulemur, et sic optatum B. Petri apostoli in nobis compleatur dicentis:
Si quis loquitur, quasi sermones Dei (I Petr. IV).
Quarto, plura reperiri in ipsis
Consuetudinibus quae a solis Carthusiani propositi observatoribus possunt bene
intelligi, cum verbis satis barbaris nonnunquam sint expressa, et, ut supra
diximus, non
sint sufficienter explicata,
ut possit illorum genuinus sensus capi ab his qui ritus Carthusianos per praxim
non norunt, etiamsi sint alias docti et cordati viri. Inde oritur ratio
indulgendi his qui vellent secundum suum sensum istas Consuetudines in quibusdam
locis intelligere et applicare, quibus ideo illud apostolicum posset in hoc,
salva illorum reverentia, applicari, non
intelligentes, neque de quibus loquuntur, neque de quibus affirmant (I Tim. I).
Porro circa tempus quo R. P. Guigo has Consuetudines
scripsit, nihil potest certissimum assignari; sed supputando annos ab accessu S.
Patris nostri Brunonis ad rupes Carthusiae, eas scripsisse videtur 44 aut 45
circiter annis post incoeptum ordinem.
Adhuc enim vivebat S. Hugo
episcopus Gratianopolitanus,
ut ex ipso Prologi textu innotescit. S. P. Bruno ad
eremum Carthusiae venerat cum sociis anno circiter 1084, et a die sui adventus
usque ad ejus obitum effluxerunt 17 anni. Decem quidem annis praefuit in domo
Carthusiae B. Lauduinus, unus e sociis; sed S. Bruno in Calabria degens, adhuc
in vivis erat, supervixit enim B. Lauduino, inter martyres merito collocando,
integro anno et 19 diebus.
Cui B. Lauduino successit R. Pater Petrus Francus, et is
annis tantum duobus praefuit: eique successit R. P. D. Joannes primus, qui R. P.
Guigonem Ecclesiae Gratianopolitanae decanum recepit in ordine, ubi tantum
profecit, ut post tres aut quatuor annos in priorem Carthusiae, anno videlicet
26 ordinis nati, electus sit.
His ergo 26
annis si 18 aut 19 addantur, donec prior existens scripserit Consuetudines
istas, anno 44 aut 45 post ordinem natum, ut supra diximus, eas scriptas fuisse
constabit. Ex his etiam apparet R. Patrem Guigonem venisse ad ordinem quinque
aut sex tantum annis post mortem S. Brunonis, et tum per opera, tum per verba,
ab ejus discipulis qui etiam cum S. institutore vixerant ea omnia didicisse,
quae in istis scriptis Consuetudinibus posteris reliquit, quae Consuetudinum
nomen non mererentur, nisi a pluribus jam annis instituta fuissent, et moribus
utentium approbata et confirmata. His praenotatis nunc ad rem veniamus.
PROLOGUS D. GUIGONIS.
Incipit Prologus
Consuetudinum domini Guigonis prioris Carthusiae.
1.
Amicis et fratribus in Christo dilectissimis, BERNARDO Portarum, HUMBERTO S.
Sulpitii, MILONI Majoraevi prioribus et universis qui cum eis Deo serviunt
fratribus, Carthusiae prior vocatus GUIGO et qui secum sunt fratres, perpetuam
in Domino salutem.
2.
Charissimi ac reverendissimi nobis Patris Hugonis Gratianopolitani episcopi,
cujus voluntati resistere fas non habemus, jussis et monitis obtemperantes, quod
vestra non semel dilectio postulavit, Consuetudines
domus nostrae scriptas
memoriae mandare curavimus [
al.
curamus]. A quo negotio rationabilibus, ut putamus, de causis diu
dissimulavimus, videlicet quia vel in epistolis B. Hieronymi, vel in Regula
beati Benedicti seu in caeteris Scripturis [
al. caeteris libris] authenticis, omnia
pene quae hic religiose agere consuevimus contineri credebamus. Et nos, qui tale
aliquid facere possemus vel deberemus, dignos minime putabamus.
3.
Huc accedebat quia doceri magis quam docere ad humilitatis nostrae propositum
pertinere noveramus, tutiusque esse aliena potius bona quam sua praedicare,
Scriptura dic ente:
Laudet te alienus, et non os tuum;
extraneus, et non labia tua (Prov. XXVII, 2).
Domino quoque in Evangelio praecipiente:
Videte ne justitiam vestram faciatis coram
hominibus, ut videamini ab eis (Matth. VI, 1).
4.
Verum quia tantorum precibus et auctoritati, sive dilectioni, resistere non
debemus, quod Dominus dederit, eodem ipso juvante, dicamus; et a digniori parte,
officio videlicet divino sumentes exordium, in quo cum caeteris monachis,
multum, maxime in Psalmodia regulari, concordes inveniamur [
al.
invenimur].
INCIPIUNT CONSUETUDINES D. GUIGONIS.
CAPITULUM
PRIMUM.
De officio divino.
1.
A Kalendis itaque Novembris usque ad octavas Pentecostes, omni die, exceptis
duodecim lectionum solemnitatibus,
tres lectiones cum tribus responsoriis
dicimus; illud observantes ut si ante quintam feriam praedicti mensis Kalendae
contigerint, in praecedenti Dominica responsoria et prophetas incipiamus;
sequenti et deinceps feria tres lectiones cum responsoriis de libris eisdem
recitantes.
2.
Sin autem quinta vel post quintam, sequenti Dominica eosdem prophetas cum suis
responsoriis inchoemus; dierum qui inter Kalendas et Dominicam sunt, alterum cum
tribus propter martyres, alterum cum una lectione transigentes.
CAPITULUM II.
Item de eadem re.
1.
Sabbato primae adventus Dominicae cohaerenti commemorationem de cruce usque ad
secundam post
octavas Paschae Feriam; de sancta vero
Maria usque ad primam post octavas Epiphaniae diem intermittimus.
2.
In praedicta Dominica finitis Ezechiele et duodecim prophetis (nam Danielem in
refectorio legimus) Isaiam incipimus, usque ad vigiliam Nativitatis eo contenti.
In quo toto spatio capitulis, versibus et orationibus ad adventum pertinentibus
utimur, Gloria in excelsis
usque ad primam in Nativitate missam tacentes.
3.
Antiphonas O sapientia,
cum aliis sex, et antiphonas proprias ad matutinas laudes ita incipimus, ut die
ante vigiliam Natalis Domini finiantur.
4.
Singulae adventus Dominicae propriis responsoriis et antiphonis ad matutinas
laudes decorantur, sed et caeteris diebus semper ad
Magnificat et
Benedictus
antiphonas de adventu dicimus.
CAPITULUM III.
Item unde supra.
1.
In Sabbato jejuniorum temporalium sextam et missam cum quinque, excepta
epistola, lectionibus, et
deinde nonam continuatim in ecclesia
cantamus; idem in caeteris jejuniis similibus facientes, nisi quod in mense
primo post nonam propter Quadragesimam.
2.
In Sabbato infra octavas Pentecostes inter tertiam et sextam, et in mense
septimo post sextam missam ipsam celebramus, nonam usque post dormitionem in
cellulis dicendam differentes.
CAPITULUM IV.
Item unde supra.
1.
A quarto Nonas Januarii usque ad Septuagesimam, beati Pauli apostoli Epistolas
legimus.
2.
Ab altera post octavas Epiphaniae die usque ad Septuagesimam, ferialia dicimus
responsoria, prima post ipsas Dominica
Domine, ne in ira tua incipientes.
3.
In Sabbato quod primam Septuagesimae Dominicam antecedit, ad vesperas tantum
dicimus
Alleluia,
ad Missam similiter sancti Sabbati recepturi.
4.
Ab ipsa autem Dominica usque ad Dominicam de Passione Domini Heptaticum tam in
ecclesia quam in refectorio legimus, prima et secunda Dominica,
In principio,
caeteris vero Dominicis usitata Responsoria decantantes.
5.
In Capite jejunii capitula nocturna et diurna, et orationes mutamus: sextam et
issam et nonam in ecclesia cantamus.
6.
Hac die cruces cooperimus in Parasceve detegendas.
7.
Ante missae initium cinis post confessionem sacerdoti benedicendus offertur; quo
benedicto et aqua sancta resperso, omnes per ordinem genibus ante presbyterum
flexis participant, dicente ipso:
Recognosce, homo, quia pulvis es, et in
pulverem reverteris; caeteris vero
Antiphonas istas canentibus:
Exaudi nos, Domine; Juxta vestibulum,
etc. Quibus finitis subdit sacerdos:
Dominus vobiscum,
et istam orationem
Concede nobis, Domine;
eadem hora duobus sequentibus diebus Missas facimus.
8.
Sabbatum sequens missa caret.
9.
In hoc Sabbato Dominicalia capitula mutamus ad vesperas.
10.
Capitulum, Domine, miserere nostri,
in Quadragesima et in Adventu festivis diebus ad primam dicimus.
11.
A sequenti secunda feria usque ad Coenam Domini septem psalmos cum litania post
primam in cellulis quotidie, exceptis duodecim lectionum festis, exsolvimus.
12.
Nonam et missam cum praefatione de Quadragesima et vesperas omni die in ecclesia
cantamus, si sacerdotum adsit copia, vel qui adsunt aliqua rationabili non
impediantur de causa.
13.
Dominica de Passione capitula mutamus, consueta suffragia usque ad secundam post
octavas Paschae feriam intermittimus; a quo die usque ad Coenam Jeremiam partim
in ecclesia, partim in refectorio, propter noctium brevitatem legimus. In quo
temporis spatio, nisi duodecim lectionum solemnitas intersit, ad invitatorium et
ad Responsoria et ad introitum
Gloriam non
dicimus.
14.
De festo trium lectionum commemorationem tantum facimus.
15.
Sabbato quod Dominicae Palmarum jungitur, missam non dicimus.
16.
Ad vesperas capitulum, Hoc sentite,
responsorium,
Fratres mei,
usque ad Coenam.
17.
Dominica in Palmis cantata tertia, et induto casula sacerdote, post confessionem
rami benedicuntur, aspersique aqua benedicta omnibus a sacerdote traduntur; et
interim cantatur antiphona,
Collegerunt;
sequitur Dominus vobiscum
et oratio ista:
Omnipotens sempiterne Deus.
18.
Si Annuntiatio vel festivitas sancti Benedicti quartam hujus hebdomadae
transierint feriam, nullam postea de ipsis facimus mentionem.
19.
In Coena festum facimus, novem sicut clerici lectionibus contenti, ad
Benedictus
lucernam exstinguimus, Ecclesiae morem tantilla ex parte imitantes.
20.
Ad primam convenimus, post capitulum tertiam in cellis dicimus, et munditias
singuli facimus, sextam quoque ibidem cantantes, nonam et missam et vesperas in
ecclesia celebramus.
21.
In missa, hostia Dominici corporis integra in Parasceve a sacerdote sumenda
servatur.
22.
Post refectionem omnes, in quantum possibile est, monachi et laici ad mandatum
in capitulum convenimus, ibique pedes cunctis a priore vel cui hoc ipse
injunxerit, ipsique ab eo qui prior est ordine abluuntur, terguntur, osculantur,
caeteris congruas antiphonas canentibus. Dehinc priore aquam infundente, lotis
omnium manibus, accensa candela evangelium legitur, stantibus cunctis usque ad
id,
Cum recubuisset iterum.
23.
A quo loco eamdem lectionem sedentes audimus, usque dum dicatur,
Surgite, eamus hinc.
Tunc enim, praecedente diacono, in refectorium pergimus, quod superest lectionis
sedentes audituri; qua finita vinum a ministris apponitur singulis. Dataque a
sacerdote benedictione, bibimus et abimus. Post quae nudatur altare.
24.
Hac die post prandium, sive post mandatum, duorum sequentium lectiones et
responsoria praevident fratres, tanquam usque ad Sabbatum post refectionem, ad
claustrum non reversuri.
25.
Completorium poste sonatur.
26.
In Parasceve genua flectimus, Miserere
mei, Deus, dicimus.
27.
Totisque his tribus diebus preces singuli quique in silentio dicimus in omnibus
horis, hac una oratione contenti, Respice,
quaesumus, Domine; totumque fere officium
juxta clericorum morem exsequimur. Psalterium aliis omissis operibus
frequentamus; a sacrista laicis juvantibus mundatur ecclesia. Signo aliquanto
tardius quam solet dato, sexta et nona continuatim in cellis dicuntur, et
interim sacerdos induitur, datoque iterum signo ad ecclesiam convenientes
officium ex more celebramus. Praecedit lectio, sequitur tractus et oratio
Deus a quo et Judas; item alia lectio, et
tractus, deinde passio absque
Dominus vobiscum,
post quam orationes; quibus finitis exuitur sacerdos casula, nudamus pedes,
oblatamque a diacono crucem venerabiliter osculamur, dicentes intra nos singuli:
Adoramus te, Christe, et benedicimus tibi, quia per
sanctam crucem tuam redemisti mundum.
Interim conventus cantat antiphonam,
Nos autem gloriari oportet,
et Responsoria,
Popule meus
et
Expandi manus meas.
Post quae ad locum pristinum cruce relata, sacerdos lotis manibus casulaque
indutus, calicem cum vino corpore Domini superposito, a diacono suscipit,
inchoante eodem communionem,
Hoc corpus.
Quibus in altari compositis, post modicum silentium incipit sic,
Oremus, praeceptis salutaribus moniti. Agnus Dei
non dicitur, nec in Sabbato. Percepto autem a sacerdote Domini corpore, vesperas
alterutrum cum silentio dicimus.
28.
Sabbato, cantatis in cellulis sexta et nona, et interim sacerdote induto, ad
ecclesiam congregati, praemissis quatuor lectionibus cum tribus tractibus et
litania perbrevi, missam a
Kyrie eleison
solemniter inchoamus; Gloria in excelsis
Deo dicimus, duas candelas accendimus,
pacem accipimus, incensum vero non adolemus. Quibus expletis pulsato
tintinnabulo vesperas juxta morem monachicum solemnissime cantamus.
29.
In die sancto Paschae inter matutinas et primam, cunctis, in quantum eorum
sinunt obedientiae, laicis praesentibus et communicantibus, ea celebritate qua
Dominicis solet diebus missa cantatur, duobus vel tribus monachorum sacerdotem
juvantibus.
30.
In majori missa communicat conventus, et qui de laicis communicaturi sunt.
31.
Totos quatuor hos dies celeberrimos ducimus. Feria secunda, tertia, quarta in
matutinis laudibus duas candelas accendimus incensumque offerimus. Feria quarta
recedunt laici. Quinta, sexta, Sabbato, sextam in ecclesia cantantes simul
reficimus. Hebdomadarum Paschae et Pentecostes prioribus diebus quatuor nullum
omnino sanctorum festum celebramus. Tribus vero posterioribus, si trium
lectionum festum occurrerit, solam commemorationem, sin autem duodecim, totum
facimus. Responsoria paschalia quatuordecim diebus cantamus.
32.
Actus apostolorum tribus hebdomadibus, canonicas vero Epistolas exinde usque ad
Ascensionem; et ab Ascensione usque ad Pentecosten Apocalypsim tantummodo,
partim in ecclesia, partim in refectorio perlegimus.
33.
Feria tertia Rogationum semel reficimus, sed coquinam facimus.
34.
In vigilia Ascensionis sextam et missam in ecclesia cantamus; Ascensionem
celeberrime colimus.
35.
In vigilia Pentecostes nonam et missam in ecclesia dicimus, totamque hebdomadam
sicut Paschalem decurrimus, nisi quod feria quarta et Sabbato, sextam post
missam sine intervallo cantamus. Hac quippe hebdomada jejunia Quatuor Temporum
facimus.
CAPITULUM V.
Item unde supra.
1.
Post hebdomadam hanc, die quacunque festum occurrerit, libros Regum incipimus,
responsoria vero
ejusdem historiae sequenti Dominica.
2.
A Kalendis Augusti usque ad Kalendas Septembris, Parabolas, Ecclesiasten, librum
Sapientiae, et de Ecclesiastico quantum tempus permittit, legimus.
3.
Kalendas Septembris, Job duabus septimanis sive tribus, duabus sequentibus
Tobiam, Judith, Esther.
4.
A Kalendis Octobris usque ad Novembrem, Machabaeorum libros.
5.
Totoque hoc tempore, id est a Pentecoste usque ad Novembris Kalendas, una, nisi
festum intersit, lectione, sicut caeteri monachi, contenti sumus.
6.
Nunquam autem pro trium lectionum festo, lectiones Historiae dimittimus, nisi in
vigilia Natalis Domini, et tribus post festum Innocentum diebus et hebdomadibus
Paschae et Pentecostes, et infra octavas Assumptionis beatae Mariae.
7.
Invitatorium igitur tantum et versiculi, et responsoria et orationes, et
matutinae laudes, sed et ad primam antiphona, ad tertiam quoque et sextam, si
semel prandendum est, sin autem bis ad tertiam tantum, antiphonae, versus et
orationes pro tali festo dicuntur.
8.
Dominus regnavit
non solum in talibus festis, sed etiam a Nativitate usque ad octavas Epiphaniae,
et a Pascha usque ad octavas Pentecostes, ad matutinas laudes quotidie dicimus.
CAPITULUM VI.
Item unde supra.
Et hoc sciendum quod in nulla solemnitate processionem
facimus, nec ullum festum vel vigiliam transmutamus.
CAPITULUM VII.
De officio Dominicali.
1.
Omni Sabbato post nonam in claustrum convenimus; lectiones et caetera necessaria
recolimus.
2.
Et quia tota hebdomada in cellis silentium tenemus, peccata nostra priori, vel
quibus ab eo injunctum est, confitemur.
3.
Quod si nova responsoria inchoanda sunt, magnum responsorium in vesperis
cantamus.
4.
Dominica, post primam, capitulum tenemus. Inde fratribus ad cellas redeuntibus,
si missa ea die cantanda est, id est si sacerdos vel sacerdotes rationabili non
impediantur de causa, statim signum pulsatur; alias enim usquequo tertia sit
dicenda differtur: quod spatium, quantum infirmitas necessitasve permittit,
spiritualibus profectibus attribuitur.
5 Post haec sacerdos, tempore
congruo ad ecclesiam reversus, induitur, signoque tertia [
al.
terna] incisione pulsato, praesentibus cunctis aqua sacratur. Quam sacerdos
spargendo, altare circuiens; ante ipsum altare monachis, ad ostium chori laicis
dispergit, canentibus caeteris antiphonam,
Asperges me;
reversusque ad lectorium addit precem,
Ostende nobis, Domine, misericordiam tuam,
deinde,
Dominus vobiscum
et orationem hanc, Exaudi nos, Domine,
sancte Pater. Post, tertiam inchoat, quam
sequitur missa.
6.
Gloria in exelsis Deo
in omnibus solemnitatibus, praeter Adventum et Septuagesimam, cantamus.
7.
Credo in unum Deum
tam in Dominicis diebus quam in caeteris, exceptis confessorum et martyrum
festivitatibus, et tribus diebus Paschae et Pentecostes, dicimus.
8.
Post missam ad cellas aquam sanctam ferentes, parvum facimus intervallum; deinde
signo pulsato ad ecclesiam redeuntes sextam cantamus; et sic in refectorium
pergimus, animarum pariter et corporum escam sumpturi. Exeuntes autem de
refectorio a Kalendis Novembris usque ad Purificationem Beatae Mariae statim
nonam cantamus, ex quo die usque ad Pascha, spatium quod ibi, id est inter
prandium et nonam, facimus, lectioni vel aliquibus talibus exercitiis deputatur.
Exinde tota aestate, pro dierum quantitate nunc brevius, nunc longius quieti
datur.
9.
Post nonam in claustrum convenimus, de utilibus locuturi. In hoc spatio
incaustum, pergamenum, pennas, cretam, libros seu legendos seu transcribendos a
sacrista; a coquinario vero legumina, sal et caetera hujusmodi poscimus et
accipimus.
10.
Post coenam singulas tortas tanquam Christi mendici accipientes, cellas
repetimus.
11.
In omnibus autem similibus festis pene similiter facimus.
12.
Dominicis autem quae sunt infra octavas Natalis, Apparitionis, Ascensionisve
Domini, antiphonas, responsoria, versus et octo priores lectiones de ipsis
solemnitatibus dicimus, quatuor posteriores de homiliis Dominicalium
evangeliorum: Evangelium quoque ipsum post
Te Deum laudamus,
et antiphonae ad
Benedictus et Magnificat,
et oratio et missa, Dominicalia sunt: sed postea fit commemoratio de
solemnitatibus. Similiter agitur Dominica quae inter octavas Natalis Domini et
Apparitionem est, nisi quod priores etiam octo lectiones Dominicales, id est de
Epistolis beati Pauli legimus, et commemorationem de Nativitate non facimus.
13.
De sancto Sylvestro commemoratio tantum fit; verum de his quae quadam speciali
dignitate solemnia celebramus, specialiter quoque dicendum putamus.
CAPITULUM VIII.
Item de officio divino.
1.
Igitur Omnium Sanctorum, Natalis Domini, Paschae, Ascensionis, Pentecostes,
sancti Joannis, beatorum
apostolorum Petri et Pauli, Assumptionis
beatae Mariae vigilias in pane et aqua facimus, missasque, in aestate quidem cum
sexta, in hieme vero nonam supponentes, continuamus: altare paramus, in vesperis
et matutinis et missa itemque vesperis duas candelas accendimus, incensum
ponimus.
2.
Porro in vigilia Natalis Dominici in matutinis laudibus genua non flectimus;
Dominus regnavit
dicimus,
Miserere mei, Deus,
tacemus, duas ad missam candelas accendimus, sed thus non adolemus, pacem
sumimus.
3.
Si Dominica in hac vigilia occurrerit, versum ante evangelium et totum deinceps
officium de vigilia dicimus, commemorationem tantum de Dominica facientes. Eodem
modo in vigiliis Paschae et Pentecostes missas celebramus.
4.
In matutinis quatuor ultimas lectiones de Evangeliis legimus. Primam missam
inter nocturnum et laudes celeberrimam facimus, secundam post matutinas laudes,
incipiente luce, sicut fieri solet in Dominicis diebus, cantamus, in qua laici
communicant, in hac etiam commemoratio fit de S. Anastasia.
5.
In majori missa communicat conventus, pacemque a sacerdote et ab invicem omnes
monachi accipiunt. Hoc ipsum in omnibus festis talibus agimus, excepta
Circumcisione Domini, et Natali beatorum apostolorum Petri et Pauli, et
Dedicationis, et sancti Michaelis. Sequentes tres dies fere similiter
celebramus. Die quarta laici recedunt, sicut in Pascha et Pentecoste.
6.
Reliquis tribus diebus sextam in ecclesia dicimus, et nonam, prandium simul et
coenam facientes.
7.
Circumcisionem, Apparitionem, Purificationem, Annuntiationem, Ascensionem,
Natalem sancti Joannis, beatorum apostolorum Petri et Pauli, Assumptionem,
Dedicationem, Nativitatem beatae Mariae semper Virginis, festum angelorum simili
colimus ritu.
8.
Porro in Purificatione beatae Mariae ante missam post confessionem candelas
benedictas de manu sacerdotis
monachi, et qui de laicis
adsunt, accipimus, cantantes antiphonam,
Lumen ad revelationem gentium,
et evangelium, Nunc dimittis,
ac per versus singulos antiphonam repetentes. Sequitur
Dominus vobiscum,
et oratio, Exaudi quaesumus, Domine,
deinde missa; candelas autem post evangelium offerimus.
CAPITULUM IX.
Quoties radamur in anno.
1.
Sexies in anno radimur servato silentio; in vigiliis Paschae, Pentecostes,
Assumptionis, Omnium Sanctorum,
Natalis Domini, et in capite jejunii.
2.
In vigiliis beatorum Jacobi, Laurentii, Bartholomaei, Matthaei, Simonis et
Judae, et Andreae semel quidem reficimus, sed coquinam, si talis dies est,
facimus, missasque non cantamus.
3.
In caeteris duodecim lectionum festis, quibus capitulum non tenemus, nec missam
dicimus, in vigilia tantum post nonam in claustrum pro recordatione convenimus.
CAPITULUM X.
Quales hospites introducantur in chorum.
1.
In chorum nostrum hospites tantum religiosos introducimus, cum quibus in
claustro communem licet
habere sermonem.
2.
In partem vero ducere aliquem, vel duci, aut quasi secreto aliquid intimare, aut
mandare aliquibus non licet, nisi licentiam dante priore. Quam licentiam non ad
nos, sed ad eos, si tanti habent, attinet petere. Nunc de his quae pro defunctis
vel circa defunctos gerimus, aliquid est dicendum.
CAPITULUM XI.
De officio defunctorum.
1.
Altera itaque post Omnium Sanctorum festum die, nisi in Dominica evenerit, pro
defunctis universis agendam post nocturna cum novem lectionibus dicimus, hac una
tantum oratione contenti,
fidelium Deus omnium;
dehinc, post primam, missam praesente conventu celebramus.
2.
In nullo autem duodecim lectionum festo, vel infra octavas Natalis Domini,
Paschae, vel Pentecostes defunctorum officium facimus, nisi forte defunctus
praesens fuerit, vel tricenarium agi contigerit. Quod tamen tribus diebus ante
Pascha, et ipso die Paschae, vel Pentecostes, seu Natalis Domini, si forte
eveniret, quantum ad missam [ al.
officium missae] attinet, minime faceremus.
3.
Ab hoc igitur die, id est a quarto Nonas Novembris usque ad Septuagesimam,
agendam in ecclesia post nocturna dicimus. A Septuagesima vero usque ad
praedictam diem post vesperas jejunii die, alias post coenam [
additur in ms. vel ante] idem officium in
cellis exsolvimus. Quod si anniversarium fuerit, in ecclesia statim post
vesperas cum novem lectionibus et antiphonis agitur.
4.
In Quadragesima tamen, ne fratres graventur, post refectionem in cellis dicitur.
CAPITULUM XII.
De visitatione aegroti.
1.
Cum autem frater aegrotus morti propinquare putabitur, congregatur conventus ad
visitandum eum,
et dicit sacerdos,
Pax huic domui et omnibus habitantibus in ea,
spargens aquam sanctam; respondetur
Amen.
2.
Tunc confitetur peccata sua, et post absolutionem dicit idem [
al. item]
sacerdos:
Salvum fac servum tuum; Esto ei, Domine;
Nihil proficiat, Dominus vobiscum, Deus qui famulo tuo, Deus qui per apostolum
tuum.
3.
Deinde dicitur psalmus, Domine, ne in
furore tuo, primus, post cujus finem
inungitur ei visus et dicitur:
Per istam unctionem et suam piissimam
misericordiam indulgeat tibi Deus quidquid peccasti per visum.
4.
Et ita post singulorum psalmorum septem finem, repetitur haec eadem oratio ad
singula in quibus inungitur loca, id est ad auditum, ad odoratum, ad gustum sive
loquelam, ad tactum, id est ad manus, ad incessum, id est ad plantas, ad ardorem
libidinis, id est ad renes.
5.
Postea tergitur os ejus, et ab omnibus, tanquam profecturus, pie exosculatus
communicat, cantantibus qui adsunt communionem:
Hoc corpus.
6.
Post haec dicuntur orationes istae,
Respice, Domine; Deus, qui facturae tuae; Deus, qui humano generi.
CAPITULUM XIII.
Quomodo tractandus sit qui moritur.
1.
Cum jam [ al.
jamjam] mori videbitur, ab his qui ei serviunt signo dato, postposita omni
occasione accurrunt cuncti, nisi cum [ al.
tamen] divinum in ecclesia contigerit officium celebrari.
2.
Tunc enim prior, vel cui ipse injunxerit, cum duobus aut tribus ad morientem
festinat. Depositoque eo super benedictum cinerem, litaniam prout res patitur
longam vel brevem faciunt. Sequitur,
Pater noster,
et preces, Salvum fac, Esto ei, Nihil
proficiat, deinde oratio haec,
Misericordiam tuam;
post hanc quinque psalmi, Verba mea,
Domine, ne in furore, primus,
Dilexi quoniam, Credidi, De profundis,
Pater noster, A porta inferi; oratio,
Deus, cui proprium est.
Exinde agenda plenaria cum laudibus et vesperis; post hanc, Psalterium.
3.
Interea defunctus abluitur et induitur; monachus cilicio et cuculla, caligis et
pedulibus; laicus tunica et caputio, caligis et pedulibus, inde imponitur
feretro et intermissa psalmodia dicit sacerdos,
In memoria aeterna, Ne tradas bestiis, Ne
intres in judicium; post haec orationem
istam,
Deus, cui omnia vivunt.
4.
His expletis fertur in ecclesiam, et cantatur responsorium,
Credo quod Redemptor;
post haec dicit sacerdos: A porta inferi,
Nihil proficiat, Ne intres, Oremus, Suscipe, Domine, animam.
5.
Posito autem in ecclesia defuncto, repetitur psalmodia ubi fuerat intermissa; et
hoc omnino procuratur ut duo ad minus psalteria dicantur, unum in ecclesia,
alterum in cellis cum veniis; si vero de illo quod in ecclesia dicendum est,
restiterit aliquid, redditur in cellis; nam si tempus permittit eadem die, non
tamen nisi post missam pro eo cantatam, sepelitur. Sin autem, servatur in
crastinum, noctemque ipsam monachi cum laicis, et pro sui numero et pro ipsius
quantitate dividunt, circa corpus psalterium frequentantes.
6.
In crastino autem, missa cunctis praesentibus cantata, sepelitur hoc modo. Stat
chorus juxta corpus, et dicit sacerdos,
Pater noster; precem
A porta inferi;
orationem
Deus, vitae dator;
responsorium,
Credo quod Redemptor, Kyrie eleison, Pater
noster; precem
Ne intres,
orationem
Deus, qui animarum;
responsorium,
Ne abscondas me, Kyrie eleison, Pater
noster;
precem, Ne tradas bestiis,
oratio
Non intres in judicium;
responsorium, Ne intres, Kyrie eleison,
Pater noster; precem,
Requiem aeternam;
orationem,
Fac, quaesumus, Domine.
7.
Tunc portatur ad tumulum, cum his psalmis,
In exitu Israel, Miserere mei, Deus, Confitemini
CXVII,
Quemadmodum, Memento, Domine, probasti me,
Inclina, Laudate Dominum de coelis, Benedictus Dominus Deus Israel, Magnificat.
8.
Cum ventum est ad sepulcrum, dicit sacerdos,
Pater noster, A porta inferi;
orationem,
Tibi, Domine, commendamus.
Tunc benedicit fossam et aspergit aqua sancta et thurificat, deinde ponitur
corpus in ea; et dum operitur dicit sacerdos orationes istas, caeteris
praedictos psalmos canentibus,
Obsecramus, Deus, apud quem, Te, Domine,
Oremus, fratres, Deus qui justis, Debitum humani, Temeritatis quidem,
Omnipotentis Dei, Inclina, Domine.
9.
Quibus pariter et Psalmis expletis sequitur
Pater noster, et
orationes
Tibi, Domine, commendamus,
et
Deus, cujus miseratione.
Dehinc a sepulcro redeunt cantantes
Miserere mei, Deus, et in ecclesia hac
oratione totum complent officium, Fidelium
Deus.
CAPITULUM XIV.
Item de cura mortuorum.
1.
Ab ipso autem sepulturae die usque ad tricesimum, quotidie pro eo, non tamen in
conventu, missa cantatur, et prima in agendis oratio ei specialiter deputatur.
Notatoque in Martyrologio obitus ejus die, semper anniversaria in conventu pro
eo missa, hieme post, aestate ante primam, celebratur.
2.
Eo autem die quo defunctus sepelitur, cellas fratres tenere non coguntur, et
consolationis gratia, bis, nisi praecipuum jejunium fuerit, simul vescuntur.
3.
Et hoc sciendum, quod sine ulla personarum acceptione, pro omnibus defunctis
nostris idem et par officium facimus, nihil pro monacho plus quam pro laico, vel
pro praelato quam pro subdito [
al.
subjecto].
4.
Pro benefactoribus vero nostris, excepta assidua commemoratione, quae fit semper
in precibus ecclesiastici officii, penultima in omnibus agendis oratio dicitur,
et per singulas hebdomadas tam pro eis quam pro omnibus hujus loci
habitatoribus, et universaliter pro cunctis fidelibus defunctis ab hebdomadario,
aestate ante primam, hieme post, missa una cantatur.
5.
Raro quippe hic missa canitur, quoniam praecipue studium et propositum nostrum
est silentio et solitudini cellae vacare juxta illud Jeremiae:
Sedebit solitarius et tacebit (Thren. III);
et alibi:
A facie manus tuae solus sedebam, quia
comminatione replesti me (Jerem. XV).
Nihil enim laboriosius in exercitiis disciplinae regularis arbitramur quam
silentium solitudinis et quietem. Unde et beatus Augustinus dicit:
Amicis hujus mundi nihil esse laboriosius
quam non laborare. Sed haec hactenus; nunc
caetera prosequamur.
CAPITULUM XV.
De ordinatione prioris.
1.
Cum priorem domus hujus obire contigerit, post ejus sepulturam convocatis
fratribus, triduanum
cunctis
indicitur jejunium, maneque et vespere in ecclesia psalmus,
Ad te levavi,
expleto officio, communi devotione cantatur, procumben tibus super formas
omnibus:
Kyrie eleison, Pater noster,
et preces,
Salvos fac servos tuos, Mitte eis auxilium
de sancto, Nihil proficiat inimicus in eis,
et oratio,
Praetende, Domine,
supponuntur. Quinta autem die mane missa de Spiritu paracleto in conventu
devotissime celebratur. Inde in capitulum convenientes, majorum meliorumque
consilio ex seipsis unum eligunt, aut sacerdotem, aut ad sacerdotium
promovendum, statimque in praedecessoris transferunt locum. Totamque diem illam
gaudio dedicantes, bis nisi praecipuum jejunium fuerit, in refectorio comedunt.
2.
Qui quamvis omnibus verbo et vita prodesse debeat, et cunctorum sollicite gerere
curam, monachis tamen, ex quibus sumptus est, quietis et stabilitatis et
caeterorum, quae ad eorum vitam pertinent exercitiorum, exemplum maxime praebere
debet.
3.
Quatuor itaque septimanis in cella cum caeteris monachis exactis, quintam facit
cum laicis. Quo spatio ejus erga fratres officium aliquis ab eo jussus
exsequitur.
4.
Ipse tamen eremi terminos non egreditur. Sedes ejus ubilibet, vel vestitus nulla
quasi dignitate vel pretiositate differt a caeteris, nec quidquam gestat unde
quod sit prior appareat. Supplicatur ei, et hoc modice, solummodo ad lectionem
eunti et redeunti, vel cum ante eum transitur, et cum ad aliquos venit
assurgitur.
5.
In Nativitate quoque et Pascha et Pentecoste, et cum frater aliquis professionem
facturus est, missam cantat majorem. Quod idcirco scribimus, ne quis forte
posterorum cornua sibi velit assumere, vel nomen suum quacumque gloria vel
eminentia celebrare.
6.
In Adventu autem et Quadragesima propter arctiorem sui custodiam, a praedicta
etiam abstinet visitatione, nisi aliqua magna necessitas coegerit vel utilitas.
Sed et caeteris temporibus non passim aut leviter et pro quacunque vel persona
vel causa ad domum descendit inferiorem.
CAPITULUM XVI.
De procuratore domus inferioris.
1.
Praeficitur enim ab eo eidem domui unus e monachis diligens procurator, sic enim
eum volumus
appellari. Qui universorum strenue curam
gerens, si magnum aliquid aut praeter consuetudinem agendum est, ad prioris
recurrit semper consilium, nec grande aliquid, praeter ejus licentiam, donare
praesumit aut agere.
2.
Sed et ipse, quamvis exemplo Marthae, cujus suscepit officium, circa multa
sollicitari et turbari necesse habeat, silentium tamen et quietem cellae non
penitus abjicere aut abhorrere solet. Sed potius, quantum domus negotia
patiuntur, quasi ad tutissimum et quietissimum portus sinum, ad cellam semper
recurrit, ut legendo, orando, meditando et turbulentos animi sui motus ex rerum
exteriorum cura vel dispositione surgentes sedare, et in arcanis sui pectoris
aliquid salubre, quod fratribus commissis in capitulo suaviter et sapienter
eructet, possit recondere. Tanto enim frequentioribus praedicationibus indigent,
quanto minus litteras norunt.
3.
Qui si, quod absit, negligens aut prodigus aut contumax inventus fuerit,
saepiusque corruptus emendare noluerit, subrogato in locum ejus meliore, ad
cellae protinus custodiam revocatur, ut qui nequit alienam, suam saltem operetur
salutem.
CAPITULUM XVII.
De infirmo qui mittitur ad inferiorem
domum.
1.
Quod si quem alium ex monachis ad inferiorem domum fecerit prior descendere (fit
autem raro, magna quadam et pene inevitabili necessitate, vel ad importabile
taedium relevandum, vel ad periculosam aliquando tentationem sedandam, vel ad
genus aliquod morbi gravissimi mitigandum), si quem ergo talium [
al. alium] inferius descendere prior
fecerit, de dispositionibus et negotiis totiusque domus cura nulla se
curiositate intromittet.
2.
Non enim expedit habitatori cellae nosse hujusmodi, tum etiam totius domus paci
contrarium est.
Extraneis, nisi jussus, non loquetur, nec conversis
passim et quibuslibet, sed his tantum quibus priori vel dispensatori placuerit:
ut si talis est qui erudire et consolari potens sit, cum his loquatur qui
erudiri et consolari egent; sin autem ipse consolatione vel eruditione opus
habet, cum his qui haec prestare noverunt.
CAPITULUM XVIII.
Item de procuratore.
Hoc etiam omittendum non est, quod pene tamen obliti
fueramus, quia praedictus procurator in domo inferiori vices prioris exercens,
hospites suscipit, osculatur, et si tali (id est circa sextam) veniunt tempore,
et tales personae, hoc est religiosae sunt, et praecipuum non est jejunium,
prandet cum eis, abstinentiae censura soluta, et ad priorem quos dignos judicat
congruenter transmittit.
CAPITULUM XIX.
De equitaturis hospitum.
1.
Ipsorum autem hospitum personas tantum, non etiam equitaturas procuramus,
talesque lectos eis
et cibos qualibus ipsi vescimur,
praeparamus. Quod (videlicet quod equos non procuramus) ne cui forte videatur
austerum, et non discretioni sobriae sed duritiae potius et avaritiae imputet
vitiosae; consideret, quaesumus, quam arcta, quam dura, quam pene sterili
maneamus in eremo, et quod nihil, hoc est nullas possessiones nullosque reditus
extra possideamus. Praeterea frequentiam attendat hospitum, quibus nequaquam
pasturae, nedum annonae possent nostrae sufficere, quippe quae nec nostris
sufficiunt animalibus, nam et sagmarios nostros et oves extra mittimus hyematum.
2.
Accedit etiam ad hoc quod vagandi et quaesitandi horremus omnino, tanquam
periculosissimam,
consuetudinem, quam in multis, quorum pios labores et
sanctam in Christo conversationem satis laudare non sufficimus, occasione
misericordiae, ut scilicet quod supervenientibus tribuatur acquirant, multum
inolevisse dolemus.
3.
Sed et ipsis hospitibus non parum hoc expedire putamus, qui nostris spiritalibus
seu corporalibus ita debent bonis communicare, ut nos ad mala non cogant
declinare. Ad mala autem declinare tunc faciunt, si suis nos expensis ad
vagandum quaerendumque compellunt.
CAPITULUM XX.
De pauperibus et eleemosynis.
1.
Pauperibus saeculi panem vel aliud aliquid, quod vel facultas offert vel
voluntas suggerit damus, raro tecto suscipimus, sed ad villam magis mittimus
hospitatum. Non enim propter alienorum temporalem curam corporum, sed pro
nostrarum sempiterna salute animarum in hujus eremi secessus aufugimus. Et ideo
mirandum non est si plus familiaritatis et solatii his qui pro animabus quam qui
pro suis huc corporibus veniunt, exhibemus. Alioquin non in tam asperis et
remotis et pene inaccessibilibus locis (quo quicunque corporalis solatii venerit
gratia, plus patiatur laboris quam assequatur remedii), sed in strata potius
publica olim debueramus utique consedisse.
2.
Habeat itaque Martha laudabile quidem, sed tamen non sine sollicitudine et
perturbatione ministerium, nec sororem sollicitet Christi vestigiis inhaerentem,
et quoniam ipse est Deus vacando videntem, spiritum suum scopentem, suamque
orationem in sinum suum convertentem, et quid sibi in se loquatur Dominus
audientem, sicque ex quantula, per speculum et in aenigmate parte potest, quam
est suavis gustantem et videntem, et tam pro ipsa quam pro cunctis taliter
laborantibus exorantem.
3.
Quod si sollicitare non desinit, habet illa non solum justissimum judicem, sed
etiam fidelissimum advocatum, ipsum videlicet Dominum, qui propositum ejus non
solum defendere, sed etiam commendare dignatur dicens:
Maria optimam partem elegit quae non auferetur ab ea (Luc. X).
Dicendo
optimam,
non tantum commendavit, sed et sororis laboriosis actibus praetulit. Dicendo
non auferetur,
defendit, et ne sollicitudinibus ejus et perturbationibus, quamlibet piis, sese
insereret, excusavit.
4.
Ergo ego relicta cella mea, claustro meo, et quid proposuerim oblitus, propter
gyrovagos gyrovagus, propter paltonarios paltonarius, et propter suscipiendos
pascendosque saeculares efficiar saecularis? Illi, illi ipsi eant potius ut
coeperunt, mundumque circumeant, ne si et ego iero, ipsorum de me numerositas
augeatur. Aut si urgent penitus ut eam ego, cessent ipsi, faciantque quod ego
facio, ut merito religiosorum labore pascantur atque periculo.
5.
Hic fortasse dixerit quispiam: Quid ergo de his quae vobis superant facitis? Qui
mordenti hoc quaerit animo, audiat sui se potius trabem, quam alieni oculi
curare debere festucam. Qui autem amica hoc dicunt voluntate, noverint abundare
sanctos viros vel congregationes, quorum inopiae multo magis quam saecularium
compati debeamus, secundum illud Apostoli:
Operemur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos
fidei (Galat. VI).
6.
Sunt etiam hic villae proximae, notis nobis plenae pauperibus, quo portari
distribuique possit, si quid nobis reliquum fuerit. Hoc enim melius rectiusque
putamus, ut si quid plusculum distribuendum est, illuc magis quidquid est
deportetur, quam inde huc multitudo vocetur.
7.
Verum qui domus hujus expensas noverit, non de superfluis quaeret quid faciamus,
sed potius stupebit quare non egeamus.
8.
Haec, fratres dilectissimi, si prolixius forte quam decuit prosecuti
loquaciusque sumus, patimini et indulgete nobis.
CAPITULUM XXI.
De mulieribus.
1.
Mulieres terminos intrare nostros nequaquam sinimus, scientes nec sapientem, nec
prophetam, nec
judicem, nec hospitem Dei, nec filios,
nec ipsum Dei formatum manibus protoplastum potuisse blanditias evadere vel
fraudes mulierum.
2.
Salomon, David, Samson, Lot, et qui acceperunt sibi uxores quas elegerant et
Adam in mentem veniant, nec posse hominem aut ignem in sinu abscondere, ut
vestimenta illius non ardeant, aut ambulare super prunas plantis illaesis, aut
picem tangere nec inquinari.
3.
His expletis, de cellae observantiis disseramus. Et quoniam incipientes
novitios
vocamus, de ipsis primo quae occurrerint intimemus.
CAPITULUM XXII.
De novitio.
1.
Novitio itaque misericordiam postulanti dura proponuntur et aspera totaque
vilitas et asperitas vitae, quam subire desiderat, prout fieri potest, ante
oculos ponitur. Ad quae si imperterritus manserit et immotus, elegitque, juxta
beatum Job (VII, 15),
suspendium (a temporalium videlicet amore) anima ejus, et mortem (de qua
dicitur: Si commovemur et convivemus [II
Tim. II.] ) ossa ejus; promptissime
spondens propter verba labiorum Domini paratum se custodire vias duras; tunc
demum suadetur ei, omnibus qui adversus eum aliquid habent, juxta Evangelium,
reconciliari. Et si quid aliquem defraudavit, et si non quadruplum, ut Zachaeus,
simplum saltem, si habet unde, restituere. Et quia congregationis hujus quotus
esset debeat certus est numerus, certus ei, usque ad quem venire debeat, datur
et terminus.
2.
Ad datum autem terminum veniens, post supplicem in conventu postulationem, in
examinatione ad minus annua ponitur, suis omnibus integre usque ad diem
professionis omnino reservatis. Quod ei non nisi sub tali sponsione conceditur,
ut si forte nostrum nequiverit aut noluerit tolerare propositum, ad saeculum
nequaquam redeat, sed aliquod potius aliud religionis genus quod ferre possit
accipiat. Quod si in ipsa examinatione laudabiliter se habens mortuus fuerit,
quidquid pro professo et sacrum habitum gestante facimus, pro eo similiter
faciemus.
3.
Cui in cellam introducto seniorum aliquis deputatur, qui eum per unam, vel
amplius si opus fuerit, hebdomadam, horis competentibus visitans, de necessariis
instruat.
4.
Qui tamen blande leniterque maxime tractatur in primis, nec ei totam subito
institutionis asperitatem subire conceditur, sed paulatim, et ut ratio vel
necessitas postulare videtur; nam et cum coquinario quandoque loquendi licentiam
habet, et a priore saepius visitatur.
5.
Cum autem tempus quo benedici debeat institerit, si probabilis apparuerit et in
petendo misericordiam sedulus fuerit, dies ei quo, si perseveraverit, in totum
suscipi debeat certus constituetur. In quo cum in capitulo itidem misericordiam
humiliter postulaverit, facultas ei seu recedendi si voluerit, seu sua omnia
quomodo vel quibus placuerit, distribuendi libera tribuetur. Quod si
perseveraverit pulsans, optatus ei tribuetur assensus, et tunc vel ipse vel
alius, si scribere nescit, hanc ei professionem scribet.
CAPITULUM XXIII.
Professio Novitii.
1.
« Ego frater ille
promitto stabilitatem, et obedientiam, et conversionem morum meorum, coram Deo
et sanctis ejus et reliquiis istius eremi, quae constructa est ad honorem Dei et
beatae semper Virginis Mariae, et beati Joannis Baptistae, in praesentia domni
illius prioris.
» +
2.
In ipsa autem missa, qua suscipiendus est, post Offerendam ad gradum ante altare
venit, inclinatusque versum hunc tertio repetit, choro respondente eumdem:
Suscipe me, Domine, secundum eloquium tuum et vivam;
et non confundas me ab exspectatione mea.
Post cujus tertiam repetitionem additur,
Gloria Patri, Kyrie-eleyson, Pater noster.
Interim novitius ante singulos monachos genua flectens dicit,
Ora pro me, Pater.
Post haec rediens, in eodem quo prius, stat inclinatus loco. Tunc sacerdos ad
illum conversus subdit:
Et ne nos inducas, Salvum fac servum tuum,
Mitte ei, Esto ei, Dominus vobiscum:
sicque cucullam super gradum ante novitium positam benedicit, dicens.
CAPITULUM XXIV.
Oratio super cucullam.
Domine Jesu Christe, qui
tegimen nostrae mortalitatis induere dignatus es, obsecramus immensam tuae
largitatis abundantiam, ut hoc genus vestimenti, quod sancti Patres, ad
innocentiae vel humilitatis indicium, saeculo abrenuntiantes ferre sanxerunt,
ita benedicere digneris, ut hic famulus tuus, qui hoc usus fuerit, te induere
mereatur. Qui vivis et regnas cum Deo Patre.
Dehinc cappa detracta [
al.
tracta] cuculla novitium induit, sicque ad cornu accedens altaris, professionem
suam aperte et distincte, audientibus omnibus, legit, lectamque super
exosculatum offert altare. Inclinatusque ad sacerdotis pedes, tali deprecatione
suscipit benedictionem
CAPITULUM XXV.
Oratio super novitium.
1.
Domine Jesu Christe, qui es via sine qua nemo
venit ad Patrem, quaesumus benignissimam clementiam
tuam ut hunc famulum tuum, a carnalibus
desideriis abstractum, per iter disciplinae regularis deducas; et quia
peccatores vocare dignatus es dicens: « Venite ad me, omnes qui onerati estis,
et ego vos reficiam; » praesta ut haec invitationis tuae vox ita in eo
convalescat, quatenus peccatorum onera deponens, et quam dulcis es gustans, tua
refectione sustentari mereatur, et sicut attestari de tuis ovibus dignatus es,
agnosce eum inter oves tuas, ut ipse te sic cognoscat
[al.
agnoscat] ut alienum non sequatur, sed
neque audiat vocem alienorum, sed tuam, qua dicis: « Qui mihi ministrat me
sequatur. » Qui vivis et regnas, etc.
2.
Ex hoc tempore qui susceptus est, ita se ab omnibus quae mundi sunt intelligit
alienum, ut nullius prorsus rei, nec sui quidem ipsius, sine prioris licentia
habeat potestatem. Cum enim ab omnibus qui regulariter vivere decreverunt,
obedientia magno studio sit servanda, ab his tamen tanto devotius ac
sollicitius, quando districtius asperiusque subiere propositum, ne si, quod
absit, ista defuerit, tanti labores, non solum careant praemio, sed et
supplicium damnationis incurrant.
3.
Hinc enim Samuel: Melior est enim
[al.
inquit] obedientia quam victimae, et
auscultare magis quam offerre adipem arietum, quoniam quasi peccatum ariolandi
est repugnare, et quasi scelus idololatriae nolle acquiescere (I Reg. XV, 22).
Quod unum testimonium et obedientiae laudem et inobedientiae sufficientem habet
vituperationem.
CAPITULUM XXVI.
De ordine congregationis.
Ordinem autem, sive in refectorio, sive ubicunque, eum
cuncti tenemus, quem singulis suus dedit adventus, nisi quem forte prior aliquam
vel supposuerit, vel praeposuerit ob causam.
CAPITULUM XXVII.
De aetate suscipiendorum.
Pueros sive adolescentulos non
recipimus, quia [
al.
quae] per eos monasteriis multa contigisse dolemus et magna, spiritualia simul
et corporalia pericula formidantes; sed viros qui, juxta praeceptum Domini per
manum Moysi, viginti ad minus annorum sacra possint ad bella procedere. His
expletis, quod de cella promisimus exsequamur.
CAPITULUM
XXVIII.
De utensilibus cellae.
Accipit itaque cellae incola ad
lectum paleam, filtrum, pulvinar, cotum vel coopertorium de grossissimis ovium
pellibus, et panno rustico coopertum. Ad vestitum autem, duo cilicia, duas
tunicas, duas pellicias, unam deteriorem, alteram meliorem, duasque similiter
cucullas, tria paria caligarum, paria pedulium quatuor, pelles, cappam,
sotulares nocturnos et diurnos, sagimen quoque ad ungendum, lumbaria duo,
cingulum, omnia canabina et grossa, et quidquid prorsus ad lectum vestitumve [
al.
vestimentumve] pertinet, cujus grossitudinis colorisve sit non curabit. Cum enim
ad omnes monachos, tum maxime ad nos, humilitatem attritionemque pannorum, et
universorum quibus utimur, vilitatem, paupertatem et abjectionem certum est
pertinere. Habet etiam acus duas, filum, forfices, pectinem, novaculam ad caput,
cotem vel calculum, et corrigiam ad acuendum.
2.
Ad scribendum vero, scriptorium, pennas, cretam, pumices duos, cornua duo,
scalpellum unum, ad radenda pergamena novaculas sive rasoria duo, punctorium
unum, subulam unam, plumbum, regulam, postem ad regulandum, tabulas, graphium.
Quod si frater alterius artis fuerit (quod apud nos raro valde contingit, omnes
enim pene quos suscipimus, si fieri potest, scribere docemus), habebit artis
suae instrumenta convenientia.
3.
Adhuc etiam libros ad legendum de armario accipit duos, quibus omnem diligentiam
curamque praebere jubetur, ne fumo, ne pulvere, vel alia qualibet sorde
maculentur. Libros quippe tanquam sempiternum animarum nostrarum cibum
cautissime custodiri, et studiosissime volumus fieri, ut, quia ore non possumus,
Dei verbum manibus praedicemus.
4.
Quot enim libros scribimus, tot nobis veritatis praecones facere videmur,
sperantes a Domino mercedem pro omnibus, qui per eos, vel ab errore correcti
fuerint, vel in catholica veritate profecerint, pro cunctis etiam qui vel de
suis peccatis et vitiis compuncti, vel ad desiderium fuerint patriae coelestis
accensi.
5.
Et quia sicut caeteras necessitates quae ad vilitatem et humilitatem pertinent,
coquinam etiam ipsi nobis facimus, dantur et ollae duae, scutellae duae, tertia
ad panem, vel pro ea mantile, quarta grandiuscula est ad faciendas munditias,
cochlearia duo, cultellus ad panem, justa, scyphus, vas aquarium, salaria,
patella, duo ad legumina sacculi, manutergium. Ad ignem focile, esca, lapis [
al.
lapis ignitus], ligna, securis. Ad opera vero dolabrum. Haec qui legerit nec
irrideat, quaesumus [
al. quis], nec
reprehendat, nisi forte prius in cella, inter tantas nives et tam horrida
frigora, longiore fuerit tempore commoratus.
6.
Idcirco enim uni tanta concedimus, ne, quod illicitum ducimus, exire de cella
compellatur. Hoc enim nequaquam conceditur, nisi eum ad claustrum aut ecclesiam
convenitur; quod hoc ordine fieri consuevit.
CAPITULUM XXIX.
Quo tempore de cella exeatur, et de
vigiliis et distinctione horarum.
1.
Omni tempore, exceptis duodecim lectionum festis, et Natalis Domini, Paschae
quoque et Pentecostes
hebdomadibus, signo pulsato nocturnum ecclesiae
officium congruis vigiliis in cella praevenimus. Quae ab Idibus Septembris
sensim paulatimque crescendo in Kalendis Novembris perfectae, quinquaginta
psalmis non nimis festine cantandis sufficiunt. A quo tempore usque ad Februarii
Kalendas taliter perseverant. Inde usque ad Pascha decrescendo paulatim, ad
tantum spatium, quod matutinis sanctae Mariae sufficiat, rediguntur. Ex quo
usque ad praedictas Septembris Idus in eadem quantitate perdurant.
2.
Secundo autem signo pulsato, ad ecclesiam festinantes, tertii signi finem
praevenire satagimus, ubi super formas, preveniente priore vel cui hoc
injunxerit, procumbentes, et ter
Pater noster,
caeteris semel horis, graviter devoteque persolvimus, surgentesque psallere
divino cum timore incipimus.
3.
Cantatis autem nocturnis breve facimus intervallum, quod ad plus septem psalmos
poenitentiales capere valeat. Sequuntur deinde matutinae laudes, quas a Kalendis
Octobris usque ad Pascha lux terminat,
exinde inchoat. Ad lectos
autem post matutinas, nullo reditur tempore. A praedictis Kalendis similiter
usque ad Pascha primam lux inchoat, exinde solis ortus exspectat, exceptis
tantum diebus solemnibus, usque ad Kalendas Novembris, in quibus reliquos dies
imitatur aestatis. Sed et in Quadragesima diebus itidem solemnibus, ut diutius
orationi vacari possit, pene usque ad ortum differtur solis. Caeteris vero
diebus, quibus tenetur capitulum a Kalendis Novembris usque ad Quadragesimam,
donec possit in libro legi, protelatur. Qua autem hora a Pascha usque ad
Kalendas Octobris prima, eadem a Kalendis Octobris usque ad Quadragesima tertia
pulsatur, sole scilicet [ al.
videlicet] summos irradiante montes. Spatium autem vel a prima usque ad tertiam
hiemis tempore, vel a matutinis usque ad primam aestate, exercitiis
spiritualibus mancipatur. A tertia vero usque ad sextam hieme, et a prima usque
ad tertiam aestate, manuum deputatur operibus, quae tamen opera brevibus volumus
orationibus interrumpi, et qua sibi vicinitate in hieme sexta et nona, eadem in
aestate tertia sextaque conveniunt. Tali autem inter se spatio separantur, quo
regularis hora et duae de S. Maria valeant explicari. Spatium vero quod sextae
nonaeque interest, nunc brevius, nunc longius, quieti deputatur aestate. Et quod
nonam vesperasque disterminat [
al.
determinat], manualibus occupatur operibus, semperque in operando ad breves et
quasi jaculatas licet orationes recurrere. A vesperis usque ad completorium
spiritalibus opera datur.
4.
In completorio autem pulsando illud attenditur, ut quando plus differtur cum
adhuc legi potest pulsetur. Post cujus finem oratione Dominica ter tantum cum
devotione finita, nequaquam ultra differimus accubare.
5.
Non enim monemur solum, sed et jubemur, horis ad quietem deputatis dormitioni
magnum impendere studium, quo temporibus caeteris alacriter vigilare possimus.
6.
Generaliter autem in ecclesia matutinas et vesperas, in cellis vero semper
completorium dicimus. Alias enim, nisi festivis diebus, aut vigiliis, aut
anniversariis ad ecclesiam non venimus.
CAPITULUM XXX.
De his qui in cella manentibus importune
se ingerunt, et de coquinario.
1.
Si aliquis importunus ad cellam venerit, vel nutibus, vel, si non intelligit,
verbis ad coquinarium eum mittimus; amplius cum illo [
al. eo], nisi jussi, non loquimur, nec si
sit germanus.
2.
Coquinarius autem portam servat, advenientibus respondet, eleemosynam petentes
ad inferiorem transmittit domum. Domos et universa quae ad communes usus
pertinent custodit. Porro coquinae terminos, ostium videlicet refectorii, quo ad
eam tenditur, nemo nisi jussus transgreditur.
3.
Quod si ex nostris ad cellam venerit aliquis volens loqui nobis, interrogatur
prius, si prior jusserit; aliter ad colloquium non recipitur.
4.
Ipsi quoque coquinario in cellis residere et fabulari non licet, nisi quem forte
aegrotare contigerit.
CAPITULUM XXXI.
Item de cella.
1.
His ita praelibatis, ad cellam redeamus, cujus habitatorem diligenter ac
sollicite decet invigilare, ne quas occasiones egrediendi foras, vel machinetur
vel recipiat, exceptis his quae generaliter institutae sunt; sed potius sicut
aquas piscibus, et caulas ovibus, ita suae saluti et vitae cellam deputet
necessariam. In qua quanto diutius, tanto libentius habitabit, et quam si
frequenter et levibus de causis exire insueverit, cito habebit exosam. Et ideo
statutis ad hoc horis petenda jubetur petere, et accepta tota diligentia
custodire.
2.
Quod si qualibet vel sua vel alterius negligentia, pane, vino, aqua, igneve
caruerit, vel insolitum strepitum aut clamorem audierit, vel periculum ignis
exstiterit [
al. institerit],
licebit exire, et subsidium praestare vel petere, et si periculi magnitudo
poposcerit, silentium etiam solvere.
3.
Soli enim degentes signa coenobiorum, aut nulla aut pauca novimus, sufficere
putantes linguam solam, non etiam caeteros artus reatibus implicare loquendi. Et
ideo si tanta necessitas urget, uno vel duobus, aut certe paucissimis verbis
quod res postulat maluimus [
al. malumus]
indicari.
CAPITULUM XXXII.
De fratribus qui in aliquo opere
occupantur.
Cum aliqui ex monachis, emendandis vel ligandis libris,
vel alicui tali operi mancipantur, ipsi quidem loquuntur ad invicem, cum
supervenientibus vero nequaquam, nisi priore praesente aut jubente.
CAPITULUM
XXXIII.
De jejuniis atque cibis.
1.
Nunc de jejuniis cibisque dicendum est. Secunda, quarta, sextaque feria, pane,
et aqua, et sale, si
cui placet, contenti sumus.
2.
Tertia, quinta et Sabbato legumina, vel aliquid hujusmodi ipsi nobis coquimus, a
coquinario vinum, et in quinta feria caseum, vel aliquid cibi lautioris
accipientes.
3.
Ab Idibus Septembris usque ad Pascha, exceptis solemnitatibus, non nisi semel in
die manducamus.
4.
A Pascha autem usque ad praedictum terminum, tertia, et quinta feria, nec non et
Sabbato iterato reficimus.
5.
Ad coenam, vel ad prandium, cum semel edimus, herbas crudas, vel fructus, si
adsint, accipimus. Quae retinentes quandiu sufficiunt, alia ejusdem duntaxat
generis non accipimus. De caseo namque seu piscibus aut ovis, vel si quid
ejusmodi, quae pitantias vocamus, semel sumimus, quod superest reddimus.
6.
Vinum nonnisi in prandio vel coena potamus.
7.
Quod panis et vini superest, Sabbato redditur. Quando in refectorio reficimus,
caseus, vel aliqua talis pitantia, oleribus vel leguminibus superadditur, et in
coena, vel fructus vel herbae crudae, si adfuerint apponuntur.
8.
In Adventu nec ovis nec caseo vescimur.
CAPITULUM XXXIV.
De mensura vini et casei.
1.
Mensura vini sive in cellis sive in refectorio eadem perseverat, eodemque modo
temperatur.
2.
Nam puro [ al.
puro namque] non utimur.
3.
Panis, quamvis de tritico, torta [ al.
tamen torta] est, album enim panem non facimus.
4.
Caseus eodem, tam in cellis quam in refectorio pondere datur.
CAPITULUM XXXV.
Quod nulli liceat majora exercitia favere,
nisi favente priore.
1.
Abstinentias vero, vel disciplinas, vel vigilias, seu quaelibet alia religionis
exercitia, quae nostrae institutionis non sunt, nulli nostrum, nisi priore
sciente et favente, facere licet.
2.
Sed et si cui pitantiam aliquam seu cibi seu somni vel alterius cujuslibet rei
facere, aut durum et grave aliquid imponere voluerit, repugnare fas non habemus,
ne cum ei restiterimus, non ei sed Domino, cujus erga nos agit vices, restitisse
inveniamur.
3.
Licet enim multa sint et diversa quae observamus, uno tamen et solo obedientiae
bono, cuncta nobis fructuosa futura speramus.
CAPITULUM XXXVI.
De hospitibus suscipiendis.
1.
Pro episcopis et abbatibus et cunctis in religioso habitu constitutis (tales
enim a priore ad mensam
suscipiuntur),
si tali hora venerint, jejunium ab eodem, nisi sit [
al.,
fuerit] praecipuum, solvitur; non enim vel gyrovagi, vel a religione refugae,
vel personae laicae ad ejus mensam suscipi consueverunt.
2.
Episcopi autem et abbates etiam sedem prioris tam in ecclesia quam in caeteris
tenent locis. Sed episcopi benedictiones etiam dant; abbates sola sedis
honorificentia sunt contenti; benedictiones autem juxta morem sacerdos
hebdomadarius tribuit.
3.
Quos, id est episcopos et abbates, cum veniunt inclinati et usque ad terram
flexis genibus, caeteros autem reverenter tantum supplicantes osculamur.
4.
In superiori autem domo non nisi religiosi hospites jacere consueverunt. Et
quoniam de priore sermo se intulit, addendum est qualem se in susceptae domus
negotiis soleat exhibere.
CAPITULUM
XXXVII.
De tractando consilio.
1.
Si quid igitur magnum vel grave tractandum fuerit, prior omnes in unum monachos
praecipit convenire.
Ibique cum omnes quid sentiant libere
pronuntiaverint, quod melius rectiusque existimat, sine ulla personarum
acceptione, exsequitur.
2.
Et hoc omnino tanquam utilissimum rectissimumque servatur, ut nemo vel alterius,
vel suam contentiose praesumat defensare sententiam; ne bonum, quod absit!
consilii in discordiam furoremque vertatur.
3.
In levioribus vero rebus et magis consuetis suo tantum et maturiorum est
contentus consilio.
4.
Qui ne forte temporalium cura rerum, ac sollicitudine praegravatus,
spiritualibus minus possit intendere, tales singulis obedientiis fratres satagit
deputare, quorum eas fidei secure valeat credere.
CAPITULUM
XXXVIII.
De cura infirmorum.
1.
Qui cum erga omnes, praecipue erga infirmos ac debiles atque in tentationibus
positos, sollicitum, benignum atque misericordem debere se noverit existere:
Non enim,
secundum sententiam Domini,
sanis est opus medicus, sed male
habentibus (Matth. IX, 12): qui tamen et
ipsi secundum B. Benedicti dicta, ne superflua vel impossibilia petendo, vel
forte murmurando servientes sibi contristent, diligentius admonentur attendere,
et ut memores arrepti propositi, ut sanos a sanis, ita aegrotos ab aegrotis
saecularibus debere cogitent discrepare, nec illa in eremis, quae vix in urbibus
inveniantur, exposcere.
2.
Isti igitur Christi passiones, illi suadentur attendere miserationes. Hinc isti
fortes ad ferendum, illi prompti ad subveniendum; dumque propter Christum et
isti sibi serviri, et illi servire considerant, nec isti superbiunt, nec illi
deficiunt, ab eodem utrique Domino mercedem sui praestolantes officii, isti
patiendi, illi miserendi.
3.
Propter hos solos, si tanta fuerit aegritudo, pisces emere solemus.
CAPITULUM XXXIX.
De minutione.
1.
Medicinis autem, excepto cauterio et sanguinis minutione, perraro utimur.
Minuimur autem in anno quinquies. Post Octavas Paschae, post solemnitatem
apostolorum Petri et Pauli, secunda hebdomada Septembris, septimana ante
Adventum et hebdomada ante Quinquagesimam. In quo tempore, minutionis scilicet,
per tres continuos dies bis reficimus, aliquid cibi melioris accipientes.
2.
Primaque die, ne quid adversi ex minutionis occasione contingat, ad colloquium
refecti convenimus; post prandium etiam vinum bibendi licentiam habemus, non
tamen in alterius cella.
3.
Nihil enim unquam alimentorum in aliena licitum habemus sumere cella.
4.
Per hos tres dies mane redimus ad lectos, necessaria dicimus coquinario, a quo
duobus prioribus diebus etiam tria ad coenandum ova suscipimus.
CAPITULUM XL.
De ornamentis.
1.
Ornamenta aurea vel argentea, praeter calicem et calamum, quo sanguis Domini
sumitur, in ecclesia non habemus, pallia tapetiaque reliquimus.
2.
Feneratorum et excommunicatorum munera non accipimus.
3.
Chartulam quoque, quam de quibusdam talibus rebus conscripseramus, huic
scripturae injecimus.
CAPITULUM XLI.
Ut nulla extra eremum possideantur, et de
sepultura peregrinorum.
1.
Cupiditatis occasiones nobis et nostris posteris, quantum Deo juvante possumus,
praecidentes, praesentis scripti sanctione statuimus, quatenus loci hujus
habitatores, extra suae terminos eremi nihil omnino possideant, id est non
agros, non vineas, non hortos, non ecclesias, non coemeteria, non oblationes,
non decimas et quaecunque hujusmodi.
2.
Simili etiam tenore sancitum est, ut neminem prorsus, sive intra, sive extra
eremum istam defunctum suo sepeliant in coemeterio, nisi forte aliquem hujus
propositi hic obire contigerit.
3.
Sed et caeterarum religionum, si quis hic defunctus fuerit, quem sua congregatio
hinc asportare, aut nequiverit, aut neglexerit, hunc sepelient.
4.
Nomen vero cujusquam in suo non scribent Martyrologio, nec cujusquam
anniversarium ex more facient. Audivimus enim, quod non probamus, plerosque
toties splendide convivari, missasque facere paratos, quoties aliqui pro suis
eis voluerint exhibere defunctis. Quae consuetudo et abstinentiam tollit et
venales facit orationes, dum quotus pastuum numerus totus est et missarum; nec
ullum ibi vel jejunandi certum, vel obsecrandi constat propositum, ubi non
devotione facientis, sed de pascentis potius pendet arbitrio. Nulla quippe die
convivium vel missa deerit, si qui pascat nunquam defuerit. Quod si quis talem
consuetudinem contentiose jurat laudabilem, non resistimus, agat ut libet,
redditurus illi rationem, qui scrutans corda et probans renes reddet unicuique
juxta viam et juxta fructum adinventionum suarum.
5.
Nostrum qualecunque vile propositum, penuriam, Deo gratias, raro sentit aut
abundantiam. Nam si quisquam nobis pisces aut hujusmodi miserit aliquid, ea
mensura, et die reficiendis infertur fratribus, qua propositum poscit et
institutio.
CAPITULUM XLII.
De divino officio fratrum laicorum.
1.
Quae ad monachorum pertinent consuetudines, prout potuimus, explicatis, ea quae
laicorum sunt, quos conversos vocamus, Domino juvante, dicamus. Semper cum ad
matutinas surgendum est, bis parvo interposito spatio signum pulsatur. Primo
praeparantur, secundo ad ecclesiam servata gravitate concurrunt. Et si quidem
monachus, qui eis praepositus est, adest praesens, divinum eis officium, pene ut
supra scriptum est, festinantius tamen, persolvit. Quem ipsi summo studio,
silentium quietemque servantes, ad inclinationes et caeteros religiosos corporis
motus sedulo imitantur.
2.
Ex quibus in vigiliis solemnitatum, in quibus capitulum tenetur, medietas, prout
eorum patiuntur obedientiae, ad vesperum cum a suis disjunguntur laboribus, ad
superiorem conscendunt ecclesiam, matutinas et caeterum sacrum officium
audituri; ibique post monachorum capitulum, verbum Dei a priore vel ab eo cui
hoc ipse injunxerit audiunt, et si quas habent confitentur offensas.
3.
Ascensuri autem, ad coquinarium veniunt, et cum ejus licentia, servato pergent
silentio, quod praeceperit portaturi; ibi quoque, id est superius, sicut ubique,
a completorio usque post primam, et a capitulo usque post nonam, in silentio
permanentes.
4.
Coquinario tamen et adjutori, sive adjutoribus ejus, de necessariis loqui licet.
Cum silentio etiam descendunt, quod jussi fuerint reportantes, vesperas in
capella a deputato sibi monacho audituri.
CAPITULUM XLIII.
Item de eadem re, et quo tempore ad lectos
redeant.
1.
Quoties autem sunt sine clerico, Orationem Dominicam pro psalmis habent, et de
ea horas omnes, et totum, ubicunque sint, complent officium.
2.
In matutinis igitur, si duodecim lectionum festum est, inclinati tantum, alias
enim super formas semel,
Pater noster
cum magna dicunt attentione; deinde erecti eamdem sexies repetunt orationem, per
singulas supplicantes, et Gloria Patri
dicentes. Deinde considunt et eamdem orationem bis et vigies repetunt. Et postea
surgentes eamdem cum supplicatione, et,
Gloria Patri
sexies iterant, ac deinceps in stando perseverantes ipsam eamdem sine
Gloria et supplicatione viginti et duabus
vicibus dicunt. Quam etiam pro collecta semel subjungunt.
3.
Post matutinas ad orationem constitutam festinant. Quam ideo scribere nolumus,
quia, vulgaribus verbis, aliis ab aliis insinuatur.
4.
Et quia a Kalendis Octobris usque ad Pascha non reditur ad lectos, in spatio
quod usque ad primam remanet, pro quantitate noctium longum vel breve, vestes
suas suunt, vel sotulares ungunt, vel rapas radunt, vel si quid aliud eis
injunctum est, sine strepitu duntaxat, operantur. Si nihil tale urget, intendunt
orationi quantum possunt.
5.
A Pascha usque ad Kalendas Octobris ad lectos redeunt, in quo toto temporis
spatio, orto sole prima pulsatur. In messe tamen, prout necessitas postulat,
citius. Abinde usque ad Pascha summo mane primam ita incipiunt:
Adjutorium nostrum in nomine Domini, qui fecit coelum et terram;
deinde,
Pater noster
cum
Gloria Patri,
et venia, vel supplicatione secundum tempus, tertio; quarto etiam pro collecta.
In caeteris horis similiter, excepto quod in vesperis unum additur
Pater noster.
Post completorium lectos adeunt, et, ut dormiant, satagunt, ne forte, cum
vigilare debuerint, dormire compellantur.
6.
Sive autem dormiant sive vigilent, quiete ac sine ullo, quantum potest fieri,
strepitu manere jubentur.
CAPITULUM XLIV.
Qui praesidere vel respondere debeat.
1.
Cumque absente qui sibi praelatus est monacho, ad ecclesiam conveniunt, is
praeest officio qui praeest ordine. Similiter et in caeteris locis vel operibus,
nisi forte obedientia, in qua fuerint, alicui specialiter sit injuncta. Tunc
enim cui proprie injuncta est caeteris praesidet, tacentibusque aliis
adventantibus vel obviantibus respondet.
2.
Non enim passim vel sine licentia, licet eis, quod, vel cum quibus, vel quandiu
voluerint, loqui.
3.
Unde obviantes vel supervenientes inclinato tantum licet capite resalutare, viam
ostendere, ad interrogata, est vel non, respondere, et quod amplius loquendi cum
eis licentiam non habent [
al.
habeant] excusare.
CAPITULUM XLV.
Quod cum praelato suo fratribus loqui
liceat.
1.
In qualibet autem constituti obedientia, cum praelato sibi possunt de
necessariis loqui fratres [
al.
fratre], petita per signum licentia. Habent enim signa pleraque rusticana, et ab
omni facetia vel lascivia aliena, per quae de his quae ad sua pertinent officia,
rebus vel instrumentis possunt ad invicem sine voce commemorari.
2.
Aliena autem discere signa, vel sua docere alienos licitum non est eis.
CAPITULUM XLVI.
De coquinario.
1.
Nunc per singulas curramus obedientias. Coquinae praesidet unus e fratribus, qui
solitos cibos, legumina scilicet et hujusmodi, fratribus praeparat et dispensat.
Horis competentibus signum pulsat. A quo etiam panem, vinum statutis diebus,
sal, cochlear, scutellas, lumbaria, acum, filum, ceram ad cerandum accipiunt.
Aliud autem quidquam praeter procuratoris licentiam eis dare non potest. Qualia
autem aliis generaliter ministrat, talia sumit et sibi.
2.
Dare vel accipere ab his qui domus hujus non sunt, sine procuratoris praecepto
nihil audet. Qui si forte abfuerit et aliqua interim necessitas acciderit, ita
faciet quemadmodum ipsum, si adesset, facturum fuisse existimaverit, redeuntique
quid et quomodo egerit indicabit. Fratrum aliquem in coquinam, nisi justae causa
necessitatis inducere non potest, inductumque transacta necessitate statim
emittit, inviolato, quantum res sinit, silentio.
3.
Ecclesiam custodit, portae praeest, advenientibus respondet, ferramenta communia
servat; domus et universae communis supellectilis curam gerit. Ex quibus
omnibus, si aliquid deperierit, prostratus humi reum se culpabilemque clamabit.
Haec eadem servat quicunque vices ejus exsequitur.
4.
In diebus solemnibus vel ipse, vel qui supplet locum ejus, advenientibus de
villa proxima nihil habet dare vel commodare, sed tantum ut recedant, jubetur
respondere, ne per tales dies assuescant inquietudinem et molestiam facere.
CAPITULUM XLVII.
De pistore.
Pistor annonam recipit, siccat, custodit, ventilat,
molit, panes conficit et dato adjutorio coquit, et coquinario in pistrino reddit
CAPITULUM
XLVIII.
De sutore.
Sutor coria tenet, incidit, sotulares facit ac reficit.
CAPITULUM XLIX.
De praeposito agriculturae.
Qui praeest agriculturae, grangiae et boum, et cunctorum,
quae ad illam pertinent obedientiam, diligentiam habet.
CAPITULUM L.
De magistro pastorum.
1.
Pastorum magister cunctas illius obedientiae res et instrumenta custodit. Et
emendo, et vendendo ad suum pertinentia ministerium, cum extraneis commercium
facit. De rebus aliis fabulandi cum eis licentiam non habet. Cui negotio vel
verbis, sociorum, nisi quem advocaverit, nullus se intermisceat [
al.
intermiscet].
2.
Ipse vero juramenta, mendacia, fraudes et caetera quae talibus interesse solent
negotiis, vitare praecipitur mala, sempiternamque animae suae salutem
temporalibus rebus et commodis anteferre. Ipse etiam et socii ejus grangiam
magna ex parte custodiunt. Domus in qua fiunt casei, quam vocamus arcellam, ad
eorum proprie curam pertinens, sicut aliqua de cellis servanda praecipitur.
Generaliter autem in alterius cellam nullus nisi jussus ingreditur. Cum ad
hiemandum foras exeunt, nihil vel accipere vel dare praeceptum habent. A puero
mercenario qui est cum eis ad molendinum itur, panis coquitur, vinum emitur, ne
ipsi, quod periculosum est, ad villas, in quantum vitari potest, ire cogantur.
Tertia feria et Sabbato ultra communem fratrum morem vinum habent. Ea quoque die
qua locum mutant, quia cibos sibi praeparare non possunt, vinum accipiunt. Haec
autem misericordia propter continuos labores et multa quae ibi patiuntur
incommoda, eis impenditur.
CAPITULUM LI
Quo tempore vinum fratres habeant.
1.
Caeteri autem fratres qui domi sunt, quinta tantum feria, et in solemnitatibus
quae capitulum habent,
semel in die vinum accipiunt. In Natali
tamen Domini diebus quatuor, Circumcisione, Apparitione, Purificatione,
Annuntiatione, si Dominica die contigerit, Paschae diebus quatuor, Ascensione,
Pentecostes diebus tribus, solemnitate S. Joannis, apostolorum Petri et Pauli,
Assumptionis, Dedicationis, Nativitatis B. Mariae, Sancti Michaelis, Omnium
Sanctorum, bis habent vinum.
2.
Ascendentibus etiam propter aliquod festum in crastino celebrandum, si monachos
in refectorio coenare contigerit, vinum datur. Hoc autem non evenit nisi duo
festa, quibus in refectorio comeditur, sibi cohaeserint.
CAPITULUM LII.
De jejunio fratrum.
1.
Sexta semper feria pane et aqua et sale contenti sunt, exceptis solemnitatibus.
In Adventu quoque et
Quinquagesima et jejuniis Quatuor
Temporum, quarta etiam feria eamdem abstinentiam faciunt. Vigiliis Paschae,
Ascensionis, Pentecostes, sancti Joannis, Petri et Pauli, Assumptionis, Omnium
Sanctorum. Natalis Domini similiter vivunt.
2.
In vigiliis vero apostolorum Jacobi, Bartholomaei, Matthaei, Simonis et Judae,
Andreae, S. Laurentii martyris, semel quidem comedunt, sed pulmentum habent.
Caeteris autem diebus, ne nimio labore frangantur, bis comedunt, sed semel
tantum pulmentum accipiunt.
3.
Generaliter autem communes hujus domus sibi sale tantum condiuntur. Quinta feria
et solemnitatibus capituli, ultra consuetum, aliquid melioris escae suscipiunt.
Paschae tamen et Pentecostes feria quinta, et altera post festum Innocentum die,
si hac, id est quinta feria, ibi contigerit, vinum sine aliqua [
al.
alia] pitantia sumunt.
4.
Herbas crudas, fructus aut radices, cum adsunt, in coena tantum, vel in prandio,
si semel comedunt, accipiunt. Pulmenti vel pitantiae quidquid uni prandio
superfuerit reddunt: vinum datum non nisi in prandio vel coena bibunt.
5.
Quidquid ex pitantiis remanet, vel pulmentis, quod usui aptum sit, coquinario
redditur, ne quis forte non concessam occulte faciat abstinentiam.
CAPITULUM LIII.
Quo tempore vescantur avenario pane.
A Kalendis Novembris usque ad Pascha avenae vescuntur
pane. In Adventu tamen et Quadragesima per singulas hebdomadas, singulas
triticeas ex pitantia recipiunt tortas.
CAPITULUM LIV.
De minutione eorum.
1.
Quater in anno minuuntur, circa Kalendas Maii, circa Idus Julii, circa Kalendas
Octobris, circa Kalendas
Februarii. Minutis tribus diebus
pitantia mane, vinum autem bis datur. Duobus prioribus diebus, tria, si adsunt,
ova adduntur coenae.
2.
Si sitierint post prandium, vinum bibunt, non tamen in alterius cella. Hoc enim
nequaquam conceditur, ut quilibet in cujuslibet cella quidquam vel bibat vel
comedat. A laboribus vacant, ad lectos redeunt, a post prandium usque ad
vesperas colloquium de bonis faciunt. Qui vero non minuitur eamdem quam minuti
compellitur accipere refectionem.
CAPITULUM LV.
De silentio ad prandium.
1.
Edentes, ubicunque sint, silentium tenent; quod licet et prius, tamen post
exemplum reverendissimorum ac Deo dilectorum Cisterciensium [
al. Deo dilectissimorum Cistellensium]
monachorum, quos et religione et numero in brevi multum crevisse gaudemus,
perfectius custodimus. Ipsorum enim laici sive monachi non loquuntur in prandio.
2.
Nostri etiam, in quacunque obedientia constituti, cum alterius obedientiae
fratribus loqui non habent.
CAPITULUM LVI.
Quid agendum sit in periculis.
Si alicubi vel morbi subitanei, vel ignis, vel alicujus
talis periculi necessitas ingruerit, soluto silentio, qui prius potest
succurrit.
CAPITULUM LVII.
De vestitu fratrum et utensilibus cellae.
1.
Ad vestitum habent tunicas tres, caligarum paria tria, pedulium duo, sotulares
nocturnos et
diurnos, pelliciam, pelles,
mantellum, caputium, mitanas [
al.
mitaneas] laneas unas, lumbaria duo, cingula duo, sotulares eorum de bovina
pelle fiunt.
2.
A Kalendis Novembris unam tunicam veterem reddunt, unamque novam accipiunt:
similiter par caligarum reddunt, et par caligarum parque pedulium sumunt. Pelles
et pellicias accipiunt veteres, eas videlicet quas reddunt monachi, cum novas
accipiunt. Habent adhuc ad lectum paleam, filtrum, pulvinar, cotum.
3.
A Pascha usque ad festum S. Michaelis a prima usque ad completorium nocturnis
sotularibus non utuntur. In superiori etiam dormitorio communes lectos,
pellicias, sotularesque nocturnos habent. In omnibus hujusmodi aliud nihil
curatur, nisi ut frigus arceatur et nuditas tegatur. Nam et ligaturas sotularium
et renum cingula de cruda gerunt canabe lumbariaque ipsa canabina sunt. Adeo non
quid vanitas aut voluptas, sed quod [
al. quid] sola
necessitas aut utilitas postulet cogitatur.
4.
Habent et scutellas duas ad cibos, ad panem unam mantilis loco, ad munditias
unam grandiorem, justam, scyphum, salariam, cochlear et cultellum, vas aquarium,
ferramenta etiam, securim, fossorium, dolabrum, subulam, falciculam, acus duas,
filum forfices terebrum. Haec quicunque legerit ridere vel reprehendere non
festinet, nisi prius vitam hujusmodi in tali solitudine et inter tanta duxerit
frigora.
CAPITULUM LVIII.
Quod loquendi cum extraneis licentiam non
quaerunt.
1.
Colloquendi simul cum his qui domus hujus non sunt licentiam non quaerunt, nec [
al.
ne.] cum germano quidem.
2.
Nihil omnino, nisi cum licentia apud se tenent.
3.
Accusati, sine mora prostrati veniam petunt. Reprehensorem in eadem die non
reprehendunt.
CAPITULUM LIX.
Quid fiat de re alicui nostrum missa.
Si alicui nostrum sive laico sive monacho, ab aliquo, vel
amico vel propinquo, vel vestis vel aliquid hujusmodi missum fuerit, non ei sed
alii potius datur, ne quasi proprium habere videatur.
CAPITULUM LX.
Quid de re inventa faciendum sit.
1.
Si intra [ al.
infra] terminos nostros aliquid inventum fuerit, ei protinus cujus est, si
adest, sin autem,
procuratori redditur. Si autem extra
terminos aliquid a nostris inventum fuerit, fratribus, aut suo domino statim, si
fieri potest, redditur, aut ei, per quem melius et fidelius reddi posse putatur,
commendatur; alias intactum dimittitur.
2.
Vestiti singulis tunicis et cincti jacent in cellis et dormitorio.
CAPITULUM LXI.
De brachis et parvis pelliciis fratrum.
1.
Pastores autem habent brachas canabinas, quas tunc induunt cum caseos faciunt;
aliter lineis omnino non utuntur [ al.
utimur] vestibus, ne feminalibus quidem.
2.
Concessimus adhuc pastoribus pellicias parvulas, quae duabus fere vervecinis
pellibus possint fieri, quibus, nisi cum hiematum foras exeunt, non utuntur.
3.
In mulgendo, ubicunque sint, semper silentium tenent.
CAPITULUM LXII.
De fratre qui sagmarios curat.
1.
Frater qui sagmarios curat, quando foras egreditur, in culcitra non jacet,
nihilque nisi hospitium quaerit, nisi vel prior vel procurator aliquid ei
specialiter injunxerit.
2.
Nullius nostrum vel verba vel salutes ad aliquem exteriorem, nulliusque
exterioris ad aliquem nostrum, nisi priore vel procuratore jubente, fert aut
refert. Saeculares rumores ubi audit, ibi jubetur dimittere.
CAPITULUM LXIII.
De horto.
Hortus et quae ad eum pertinent uni deputatur e
fratribus, qui de omnibus ad procuratorem recurrit, eique de cunctis rationem
reddit.
CAPITULUM LXIV.
De custode pontis.
1.
Pontis custos cum nullo prorsus, nisi specialiter jussus, fabulandi licentiam
habet; nutibus tantum, vel, si non intelligitur, etiam verbis eos qui non debent
transire, repellit. Idipsum servare jubetur, quicunque vices ejus exsequitur.
2.
Et omnino quicunque in quacunque obedientia cujuslibet agit vices, nihil omnino
in ea sine licentia mutare permittitur. In cellis quoque ipsis sive superius
sive inferius, nihil nisi prius ostensum et jussum mutari fierive sinitur, ne
domus laboriose factae curiositate deteriorentur [
al.
deterantur] vel destruantur.
CAPITULUM LXV.
De disciplinis fratrum.
1.
In Adventu et Quinquagesima per singulas hebdomadas singuli singulas accipiunt
disciplinas.
2.
Quod si domi non fuerint, septies pro disciplina
Pater noster cum
veniis dicunt.
CAPITULUM LXVI.
De cinere.
Cinerem qui adsunt in inferiori
capella de manu procuratoris accipiunt. Qui non adsunt, ter
Pater noster
cum veniis dicunt.
CAPITULUM LXVII.
Quid faciant pro missa.
Item ter
Pater noster a
Capite jejunii usque ad Pascha, post nonam prostrati pro missa solvunt.
CAPITULUM
LXVIII.
De Coena Domini.
In Coena Domini, qui inferius remanent, veniunt post
prandium ad coquinam, et ab eo qui prior est ordine lavantur caeteris pedes,
offerturque singulis vinum, et bibentes recedunt.
CAPITULUM LXIX.
De Parasceve.
1.
In crastino, hoc est in Parasceve, qui ibidem, hoc est inferius, sunt, post
nonam, quae plus ea die quam
caeteris
differtur, veniunt ad ecclesiam, ibique
Pater noster
semel pro Ecclesia, semel pro papa, pro episcopis et cunctis sacris ordinibus,
pro imperatore, pro catechumenis, pro cunctis afflictionibus et periculis, pro
haereticis, pro Judaeis, pro paganis, veniis, exceptis Judaeis, ad singula
subjunctis, dicunt.
2.
Deinde oblatam a coquinario crucem venerabiliter osculantur, dicentes intra se:
Adoramus te, Christe, et benedicimus tibi,
quia per sanctam crucem tuam redemisti mundum.
Qui hoc non scit, dicit semel,
Pater noster.
CAPITULUM LXX.
Quomodo se habeant in solemnitatibus.
Omni totius anni die quo capitulum tenetur, qui sursum
non ascendunt, nisi prohibuerint obedientiae, cellas tenent, et spatium quod
inter Tertiam et Sextam est, orationi impendunt.
CAPITULUM LXXI.
Quid faciant pro defunctis.
Pro recenter defuncto trecentas Orationes Dominicas
debent, quarum medietatem cum veniis reddunt. Et in singulis anniversariis,
novem cum totidem veniis.
CAPITULUM LXXII
De rasura fratrum.
1.
Quoties monachi, toties raduntur et laici. Sed laici insuper etiam capita
lavant. Omnia autem obsequia, quamlibet privata, quae sibi ipsis singuli non
occurrunt aut non possunt facere, ab aliis humiliter devoteque complentur; ita
ut felicem se putet cui tale quidquam fuerit imperatum.
2.
Obviantes etiam sibi invicem, amica alacritate et humili supplicatione mutuo
locum dantes, servato pertranseunt silentio. In quo juniores, id est qui
posterius venerunt, satagunt praevenire majores.
CAPITULUM
LXXIII.
De novitio suscipiendo.
1.
Laicis ad professionem suscipiendis, idipsum pene fit quod et clericis, nam
similiter dura proponuntur eis et aspera.
2.
Jubentur etiam adversum se habentibus aliquid reconciliari, et in quanta priori
placuerit, non minus tamen quam annua, admittuntur probatione, et ad eorum inter
quos conversati sunt, laicorum scilicet, suscipiuntur testimonium, sicut clerici
ad testimonium monachorum.
3.
Ea autem die qua eorum professionem facturus est aliquis, ad capitulum
perducitur monachorum, ubi de stabilitate et obedientia caeterisque necessariis
audiens, cum immobilis imperterritusque permanserit, rogat aliquem ore proprio,
ut suam sibi scribat professionem, in cujus fine ipsemet manu propria signum
crucis depingit. Quam etiam manu gestans, post evangelium et offerendam ad cornu
dextrum appropinquat altaris, eamque, sicut est in ejus dextera, diaconus,
cunctis audientibus, legit ita dicens.
CAPITULUM LXXIV.
Professio laici.
1.
Ego frater
ille,
promitto obedientiam et conversionem morum
meorum, et perseverantiam omnibus diebus vitae meae, in hac eremo, coram Deo et
sanctis ejus et reliquiis istius eremi quae constructa est ad honorem Dei et
beatae semper virginis Mariae, et sancti Joannis Baptistae, pro timore Domini
nostri Jesu Christi et remedio animae meae, in praesentia domini,
illius,
prioris. Quod si aliquo tempore unquam
hinc aufugere vel abire tentavero, liceat servis Dei qui hic fuerint me plena
sui juris auctoritate requirere, et coacte ac violenter in suum servitium
revocare.
2.
Post haec hanc ipsam chartam offert super altare, et osculato altari incurvatur
ad pedes sacerdotis, tali obsecratione benedicendus:
Salvum fac, Mitte ei, Esto ei, Dominus vobiscum, Oremus, Domine Jesu Christe,
qui es via. Require superius.
CAPITULUM LXXV.
Quomodo se habeat frater postquam
susceptus est.
Ab hoc tempore noverit [
al. novit] se
nihil omnino, neque baculum quidem quo per viam gradiens innititur, sine prioris
habere licentia; quippe cum nec ipsemet suus sit. Erga quem idipsum quod
superius de monacho diximus, servabitur, ut scilicet pro eo nihil minus fiat, si
intra examinationis tempus acceptabiliter agens mortuus fuerit, quam si
professus esset.
CAPITULUM LXXVI.
De hospitio Fratrum qui foras mittuntur.
Cum aliqui foras mittuntur in vicinis montanis, id est, a
Cornelione superius, et a Bocoirone, et ab Intermontes, et a Scalis, nec escam a
quoquam nec hospitium accipiunt, nisi aut specialiter jussi, aut aliqua
inevitabili et inopinata necessitate coacti.
CAPITULUM
LXXVII.
De fugitivis, sive expulsis.
Si quis habitatorum loci hujus vel aufugerit, vel pulsus
fuerit, et ductus poenitentia redierit, promittens suarum emendationem
perversitatum, et ejus proprie vitii propter quod pulsus fuerat vel aufugerat,
tractabit prior causam ejus communi consilio, et sicut vel fratrum numerus vel
domus utilitas, vel etiam salus ipsius postulare videbitur, faciet ei; et si
consilium recipiendi placuerit, ad probationem humilitatis in ultimo
constituetur loco. Sin autem, dabitur ei licentia ad aliquam aliam religiosam
eundi domum, in qua suam possit animam salvam facere.
CAPITULUM
LXXVIII.
De numero habitatorum.
1.
Numerus habitatorum hujus eremi, monachorum quidem tredecim est, non quod semper
tot simus,
nunc enim non sumus tot, sed quod tot,
si Deus eos miserit, suscipere instituimus. Sed et si talis aliquis unus, cujus
utilitas et honestas videatur vix posse recuperari, misericordiam postulaverit,
addetur et quartus decimus, si tamen facultas domus tolerare posse putabitur.
2.
Laicorum autem numerus, quos conversos vocamus, sexdecim statutus est; nunc vero
plures sunt, nonnulli namque eorum senes ac debiles erant et laborare non
poterant, et ob id alios sumus coacti suscipere. Unde pro his qui nunc fragiles
sunt, cum obierint, alios non accipiemus.
CAPITULUM LXXIX.
Quare tam parvus sit numerus.
1.
Hanc autem numeri paucitatem eadem consideratione delegimus qua nec hospitum
equitaturas procuramus, nec domum eleemosynariam habemus; videlicet ne ad
majores quam locus iste patitur expensas coacti quaerere et vagari, quod
horremus, incipiamus.
2.
Quod si posteri nostri hunc ipsum tam parvum numerum aliquibus occasionibus,
quas ignoramus, hoc in loco sine quaerendi et vagandi odibilibus officiis
procurare nequiverint, si nostris voluerint acquiescere consiliis, ad eam
redibunt quantitatem quam sine praedictis possent portare periculis. Nos enim
qui in praesentiarum hic degimus, quamvis pauci simus, multo pauciores esse
mallemus quam ad illa mala, servato vel multiplicato numero, pervenire.
3.
Attendentes igitur non munera quae mittuntur, neque enim propter incerta
beneficia, onera certa quae nec portari nec deponi sine grandi possint periculo
subeunda nobis videntur; non ergo munera considerantes, sed quid haec ipsa in
qua sumus eremus, sive ex agricultura, sive ex pecorum nutrimento reddere
possit; putamus praefatum numerum hominum hic vivere posse, si tamen
humilitatis, paupertatis, sobrietatis, in victu et vestitu et caeteris ad usum
pertinentibus rebus, idem quod hucusque fuit studium perseveret, et si postremo
mundi contemptus et Dei amor, propter quem ferri et fieri omnia debent,
profectum in dies accipiat.
CAPITULUM LXXX.
De commendatione solitariae vitae.
1.
Habetis, dilectissimi, sicut petistis, consuetudines qualescunque nostras quoquo
modo descriptas, in
quibus multa vilia sunt et minuta, quae
scribi forsitan non oportuerat, nisi quia vestra dilectio compellebat nihil
judicare, sed cuncta potius parata complecti.
2.
Non tamen ita omnia ut nihil omnino remanserit, putamus nos hoc scripto potuisse
concludere. Sed facile, si quid effugit, collocutione praesenti poterit
indicari.
3.
De commendatione autem hujus vitae, solitariae scilicet, pene tacuimus a multis
sanctis et sapientibus et tantae auctoritatis, ut eorum vestigia non simus
calcare digni, copiose commendatam scientes, et vobis quod aeque aut melius
nostis ostendere superfluum judicantes.
4.
Nostis enim, in Veteri et in Novo maxime Testamento, omnia pene majora et
subtiliora secreta, non in turbis tumultuosis, sed cum soli essent Dei famulis
revelata, ipsosque Dei famulos, cum vel subtilius aliquid meditari, vel liberius
orare, vel a terrenis per mentis excessum alienari cuperent, fere semper
multitudinis impedimenta vitasse, et solitudinis captasse commoditates.
5.
Hinc est, ut aliquid inde tangamus, quod in agrum ad meditandum Isaac egreditur
solus
(Genes. XXXII),
quod ei non casuale, sed consuetudinarium fuisse credendum est. Quod Jacob
praemissis omnibus solus remanet, facie ad faciem Deum videt, benedictione simul
et nominis in melius mutatione felix efficitur
(Genes. XXIV),
plus assecutus uno momento solus quam toto vitae tempore comitatus.
6.
Moyes quoque, Elias atque Eliseus solitudinem testis est Scriptura quantum
diligant, quamtumve per eam in divinorum secretorum revelationibus crescant,
quoque modo et inter homines periclitentur assidue et a Deo, cum soli sunt,
visitentur.
7.
Sed et Jeremias, quod et superius commemoravimus, solus sedet quia Dei
comminatione repletus est (Jer. XV),
poscens etiam dari aquam capiti suo, et oculis suis fontem lacrymarum, ut lugeat
interfectos populi sui; locum quoque, ubi se tam sancto possit in opere liberius
exercere, postulat dicens:
Quis dabit
mihi diversorium viatorum in solitudine? (Jer. IX.)
Tanquam hoc eum in civitate facere non vacaret; hoc modo indicans quantum [
al. quam] impediant socii gratiam
lacrymarum. Qui etiam cum dixisset:
Bonum est praestolari cum silentio
salutare Dei (Thren. III); cui negotio
maximum praestat solitudo suffragium; addidissetque:
Bonum est viro cum portaverit jugum ab adolescentia sua,
ubi nos plurimum consolatur, qui propositum istud pene omnes a juventute
subivimus; adjecit et ait:
Sedebit solitarius et tacebit, quia levabit se supra
se, omnia pene quae in hac nostra
institutione sunt optima, quiete et solitudine, silentio et superiorum
appetitione significans.
8.
Quae studia suos alumnos quales efficiant postea manifestat dicens:
Dabit percutienti se maxillam, saturabitur opprobriis,
quorum in altero patientia summa, in altero perfecta refulget humilitas.
9.
Joannes quoque Baptista, quo inter natos
mulierum, juxta Salvatoris praeconium,
major nemo surrexit (Matth. XI),
quid solitudo securitatis quidve utilitatis afferat evidenter ostendit; qui nec
divinis oraculis quibus praedictum fuerat quod ab utero Spiritu sancto repletus
(Luc. I), in
spiritu et virtute Eliae Christum foret Dominum praeventurus, nec mirabili
nativitate, nec parentum sanctitate securus, frequentiam hominum fugiens tanquam
periculosam, deserta solitudinis tanquam tuta delegit, tandiu pericula mortemque
nesciens, quandiu eremum solus incoluit, ubi quid virtutis lucratus quidve sit
meriti Christi baptismus et pro justitia mors suscepta monstravit. Talis enim
factus est in solitudine, ut dignus esset lavantem omnia Christum solus lavare,
et pro veritate nec carcerem nec mortem declinare.
10.
Jesus ipse Deus et Dominus, cujus virtus nec secreto juvari, nec publico poterat
impediri, ut suo tamen nobis consuleret exemplo, priusquam praedicaret vel signa
faceret, tentationibus atque jejuniis quasi probatus est in solitudine, de quo
Scriptura refert quod, relictis turbis discipulorum, in montem solus ascenderet
orare (Matth. XIV).
Qui et imminentis jam tempore passionis apostolos reliquit solus exoraturus,
isto vel maxime insinuans exemplo quantum solitudo prosit orationi, quando
comitibus, licet apostolis, non vult mistus orare.
11.
Jam vos ipsi, sancti ac venerabiles Patres Paulus, Antonius, Hilarion,
Benedictus et caeteri nobis innumerabiles quantum in solitudine mente
profecerint, per vos considerate, et probabitis suavitates psalmodiarum, studia
lectionum, fervores orationum, subtilitates meditationum, excessus
contemplationum, baptismata lacrymarum, nulla re magis quam solitudine posse
juvari.
12.
Non autem haec vobis pauca quae diximus sufficiant exempla, ad suscepti laudem
propositi; sed ipsi potius vobis plura coacervate, vel de rerum usu praesentium,
vel de sanctarum paginis Scripturarum: quanquam ipsum tali commendatione non
egeat, quoniam et sua raritate et suorum sectatorum paucitate sufficienter sese
commendat. Si enim, juxta Domini verba,
arcta est via quae ducit ad vitam, et pauci inveniunt
eam (Matth. VII); et e contra
ampla est quae ducit ad mortem, et multi vadunt per
eam, inter Christianae religionis
instituta, tanto se unum quodque melioris et sublimioris ostendit meriti quanto
pauciores, et tanto minoris et inferioris quanto plures admittit. Bene vos
semper valere et nostri meminisse optamus.
Expliciunt Consuetudines D. Guigonis prioris
Carthusiae.
Ritorno alla pagina iniziale "Guigo I"
|
Ora, lege et labora |
San Benedetto |
Santa Regola |
Attualità di San Benedetto
|
Storia del Monachesimo |
A Diogneto |
Imitazione di Cristo |
Sacra Bibbia |
5 aprile 2022
a cura di
Alberto
"da Cormano" 
alberto@ora-et-labora.net